Papierośnica

Metalowa papierośnica o prostokątnym kształcie. Obiekt został wykonany z mosiądzu i pokryty srebrnym platerem po stronie zewnętrznej. Papierośnica składa się z dwóch połów i jest zamykana na zatrzask. Obie połowy (od zewnątrz) zostały ozdobione regularnym tłoczeniem. Po jednej ze stron (recto) na całej powierzchni widoczny jest regularny wzór kratki o niewielkich oczkach. Na powierzchni dodatkowo umieszczone zostały dwa podłużne żłobienia, które biegną równolegle wzdłuż dłuższych boków (ok 1,5 cm od krawędzi). Druga z połów (verso) została ozdobiona regularnym rowkowaniem widocznym na całej powierzchni. Kolor obiektu wewnątrz jest złoto-miedziany (kolor mosiądzu). Po otwarciu papierośnicy, po wewnętrznej stronie jednej z połów (verso), widoczny jest ozdobny grawer. W centralnej części znajduje się przedstawienie-widok zabudowań miejskich. To widok warszawskiej trasy W-Z z kościołem św. Anny widocznym po lewej stronie, tunelem pod placem zamkowym i widocznymi nad nim zabudowaniami po środku oraz Kolumną Zygmunta III Wazy po prawej stronie. Nad widokiem, po lewej stronie widoczny jest akronim „WZ”. Pod przedstawieniem wygrawerowane zostały daty: „15.4.1947”, „22.7.1949”. Pod nimi napis „Zygmunt”. Wewnątrz każdej z połów papierośnicy umocowana została guma pasmanteryjna (służąca do przytrzymania papierosów).

Papierośnica jest pamiątką po Józefie Sigalinie (1909-1983), warszawskim architekcie i urbaniście żydowskiego pochodzenia. Po wojnie pełnił funkcję zastępcy kierownika Biura Odbudowy Stolicy (BOS). W latach 1951-1953 współtworzył Plan Generalny Warszawy (popełnił wówczas funkcję Naczelnego Architekta Warszawy; 1951-1956). W tym czasie nadzorował także budowę Mostu Poniatowskiego (1945-1946), Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej (MDM; 1950-1955), a w późniejszych latach również trasy Starzyńskiego, Wybrzeża Szczecińskiego i Helskiego, obwodnicy śródmiejskiej od Okopowej do Towarowej, ul. Waryńskiego i Trasy Łazienkowskiej. Pełnił także funkcję pełnomocnika ds. budowy Pałacu Kultury i Nauki (1952-1955). Był autorem projektów architektonicznych ukształtowania placów Zamkowego, Konstytucji, Defilad i Zawiszy. Współtworzył osiedle Mariensztat, parki Traugutta i Agrykola, tereny zieleni wokół Pałacu Kultury i Nauki, w rejonie Wisły oraz Świdra.

Obiekt jest prezentem od Zygmunta Stępińskiego, wspólnie z którym Sigalin realizował jeden z najważniejszych projektów w swojej karierze – budowę słynnej trasy W-Z (Wschód-Zachód). Trasa była pierwszą większą inwestycją komunikacyjną po II wojnie światowej. Miała połączyć ze sobą wschodnią i zachodnią część miasta, a jednym z jej najważniejszych elektów miał być Most Śląsko-Dąbrowski zbudowany na filarach zniszczonego w 1944 mostu Kierbedzia oraz tunel biegnący pod ul. Miodową i Krakowskim Przedmieściem. Do grupy realizującej projekt należeli także Jan Knothe i Stanisław Jankowski (pełniący funkcję kierownika Pracowni). Budowa trasy trwała od 1947 do 1949 roku. Na jej otwarcie wybrano symboliczny dla odbudowy stolicy dzień 22 lipca - Narodowe Święto Odrodzenia Polski. Realizacja tego innowacyjnego i odważnego jak na tamte czasy projektu ujawniła wiele problemów związanych ze znajdującymi się przy trasie zabytkami. Jedno największych wyzwań stanowiło uratowanie kościoła św. Anny (ujętego na papierośnicy). Skarpa wiślana, na której zboczu znajduje się budynek zaczęła się bowiem osuwać, a mury kościoła pękać. Osuwanie skarpy udało się jednak powstrzymać.

Budowa trasy do dziś uważana jest za jeden z symboli powojennej, dźwigającej się z gruzów i wkraczającej w nowoczesność Warszawy. Podobno jednym ze sposobów na upamiętnienie tego wydarzenia było nazwanie popularnego do dziś deseru nazwą inwestycji. Chodzi oczywiście o ciastko W-Z. Ciastka miały być wówczas wyrabiane w jednej z cukierni znajdujących się w pobliżu trasy.

Po śmierci Józefa Siglina jego córka przekazała pamiątkę synowi Zygmunta Stępińskiego (również Zygmuntowi), który pełnił wówczas funkcję wicedyrektora Muzeum POLIN. Później pamiątka została ofiarowana Muzeum.

Marta Frączkiewicz