Tłok pieczętny Wielkiego Koniuszego Królestwa Polskiego

Tłok pieczętny Wielkiego Koniuszego Królestwa Polskiego

W zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zachowało się przeszło czterdzieści zabytków sfragistyki, czyli pieczęci lub tłoków pieczętnych. Określenie sfragistyka pochodzi od greckiego słowa sphragis oznaczającego pieczęć (alternatywnie, od języka łacińskiego – sigillum – sygillografia) i definiuje gałąź pomocniczych nauk historycznych, której badania koncentrują się na pieczęciach – odczytywaniu ich znaczenia, a także ustalaniu okoliczności ich powstania. Historia sfragistyki sięga XIX wieku; dostrzeżono wówczas, że pieczęcie mogą stanowić wartościowy materiał źródłowy, wnoszący wiedzę w zakresie ustaleń politycznych, heraldycznych, z zakresu dyplomacji, a także innych wątków związanych z przeszłością.

Zespół pieczęci i tłoków pieczętnych zachowanych w zbiorach Muzeum pod względem czasu powstania sięga aż do XVIII wieku. Pieczęcie oraz tłoki dotyczą nie tylko dóbr wilanowskich. Zespół zawiera obiekty, które powiązać można z konkretnymi osobami – właścicielami Wilanowa w kontekście piastowanych przez nich urzędów, ale także takie, które dokumentują system administrowania dobrami i ich funkcjonowania, nie tylko wilanowskimi.

Prezentowany tłok pieczętny służył do wykonywania odbitek tuszem. Wykonany z mosiądzu typariusz (część, na której znajduje się odbijany obraz) jest okrągły i wklęsłoryty – co oznacza, że odbijany obraz został wycięty na płaskiej części, w głąb. W polu pieczętnym (płaskiej części, w której wyryty został odbijany obraz) znajduje się przedstawienie herbu Królestwa Polskiego; składa się on z dwugłowego orła w koronach trzymającego w szponach miecz i berło oraz jabłko, a na którego piersi widnieje owalna tarcza z Orłem Białym, na tle płaszcza podbitego gronostajowym futrem pod zamkniętą koroną. Nad koronami dwugłowego orła znajduje się korona cesarska. W otoku, wokół tarczy, biegnie napis w języku polskim: WIELKI KONIUSZY KRÓLESTWA POLSKIEGO. Urząd ten piastował Aleksander Potocki (1778-1845), syn Stanisława Kostki i Aleksandry z Lubomirskich, właściciel Wilanowa od roku 1831. Aleksander był szczególnie zaangażowany w sprawy związane z hodowlą koni w Polsce. Nominację na koniuszego korony otrzymał w roku 1815, a w latach 1819-1832 przewodził utworzonej przy swoim udziale stadninie koni rządowych w Janowie Podlaskim.

sfragistyka, sphragis, Stanisław Kostka Potocki, Aleksander Potocki, właściciel Wilanowa, typariusz, pole pieczętne, Orzeł Biały, Janów Podlaski