Figura kultu sił wegetacji

Steatytowe figury znajdowane w południowo-wschodnim Sierra Leone blisko wybrzeża Atlantyku znane są pod terminem zaczerpniętym z języka mende nomolisia (liczba pojedyncza nomoli). Rzeźby te są rzadkością w polskich muzeach. Do dziś niejasny pozostaje cel ich powstawania. Problem sprawia określenie ich wieku oraz grupy etnicznej, która je wykonała.

Omawiana rzeźba nomoli przedstawia postać antropomorficzną w pozycji siedzącej, która od tyłu obejmowana jest przez takiej samej wielkości postać zoomorficzną, najprawdopodobniej jaszczurkę. Wiele figur nomolisia prezentowanych jest w towarzystwie zwierząt, np. jako jeźdźca jadącego na koniu, słoniu lub lamparcie. Konie zawsze były niezwykle rzadkie w tym regionie, dane historyczne mówią o pojedynczych przypadkach posiadania konia. Nie ma natomiast w ogóle wzmianek o wykorzystaniu w Afryce Zachodniej słoni, a tym bardziej zwierząt kotowatych. Z pewnością przedstawienie jeźdźca na słoniu, koniu lub lamparcie ma znaczenie metaforyczne. Słoń uważany jest w Sierra Leone za symbol siły króla, natomiast lampart reprezentuje jego moc w wymierzaniu sprawiedliwości, ukazuje, że jest on w stanie uchronić swój lud przed agresją wrogów. Nomolisia, na których widzimy postać ludzką ujeżdżającą zwierzę lub ozdobioną biżuterią, czy z bronią sugerują, że mogły to być przedstawienia postaci obdarzonych kultem, chwałą czy dostojeństwem. Są to oznaki osoby zajmującej wysoką pozycję społeczną. Istnieje duże prawdopodobieństwo, iż pierwotnie nomolisia przedstawiały zmarłych wysokiej rangi, na przykład szefów wiosek lub innych notabli.

Katarzyna Findlik-Gawron