Brama i rozwaliny S-to Duskie

Widok przedstawia nieistniejące dziś ruiny szpitala i bramy należące do zespołu świętoduskiego, usytuowanego na części przedmieścia krakowskiego (dziś Krakowskie Przedmieście 1 i początek ulicy Świętoduskiej). Kościół ze szpitalem został uposażony przez mieszczan lubelskich w 1419 roku. Wcześniej, około połowy XIV wieku, znajdowały się tu murowany budynek szpitalny i być może drewniana świątynia, zlokalizowane zgodnie z zaleceniami średniowiecznymi poza murami miejskimi. Początkowo szpital przewidziano dla dwunastu chorych, z czasem został rozbudowany. Wskutek podupadania w połowie XVII wieku beneficjum świętoduskiego rajcy lubelscy dla ratowania kościoła i szpitala sprowadzili tu karmelitów. Rozebrano część szpitala, w tym miejscu zakonnicy wznieśli swoje zabudowania. Także wtedy prepozytura świętoduska straciła wiele gruntów na rzecz zakonu.

Litografia przedstawia skrzydło zachodnie szpitala usytuowane wzdłuż dzisiejszej ulicy Świętoduskiej. Było najdłużej zachowanym fragmentem budowli. Skrzydło miało kształt wydłużonego czworoboku, gmach był w niektórych częściach parterowy, w innych piętrowy, zwieńczony piękną renesansową attyką. Zwracał też uwagę ukośnie pochyloną ścianą zachodnią (wskutek wzmocnienia jej szkarpą) oraz umieszczonymi w niej w równym rytmie oknami, upodobniającymi budowlę do więzienia. Po rozbiórce w roku w 1858 wystawiono w tym miejscu, w 1875 roku, koszary dla straży pożarnej, a od strony Krakowskiego Przedmieścia kamienicę z apteką. Wraz ze skrzydłem szpitala zburzono Bramę Świętoduską, przez którą długi czas prowadziła jedyna droga do miasta ze wschodu (przez Kalinowszczyznę, ulice Wołyńską, Ruską, Szeroką, Kowalską, św. Ducha). Brama pochodziła z połowy XVII wieku, nad jej przejazdem było piętro mieszkalne. Budowla zamykała wylot ulicy św. Ducha i jednocześnie pełniła funkcję obronną.

Widok jest ważnym dokumentem ikonograficznym, przedstawia jeden z ładniejszych pejzaży Lublina: bramę i szpital tuż przed rozbiórką, od strony północnej (od ulicy Zielonej). Po lewej jest ukazany perspektywicznie szpital, przy krawędzi tył budynku lub ściana działowa. Widoczne po prawej kamienice przy ulicy Świętoduskiej obecnie są przebudowane.

Renata Bartnik