Mapa Ukrainy

(Typus Generalis Ukrainae sive Palatinum Podoliae, Kioviensis et Braczlaviensis terras nova delineation exhibens)

Jan Jansson (1588-1664) należał do rodziny, która przez pokolenia zajmowała sprzedażą książek, i map, a także ich edycją. Już jego ojciec, także Jan, działał w branży wydawców i sprzedawców książek. Naturalną kolejną rzeczy zainteresowanie tą dyscypliną podjął jego syn, a autor prezentowanej mapy Ukrainy. W 1612 młodszy Jan ożenił się z Elżbietą Hondius, córką Jodocusa Hondiusa (1563-1612), słynnego amsterdamskiego geografa i kartografa. Ten mariaż wzmocnił pozycję Janssona w środowisku wydawców map, czego efektem było otwarcie w Amsterdamie własnego przedsiębiorstwa zajmującego się produkcją atlasów, map i globusów. Poprzez związki rodzinne kontynuował współpracę ze spadkobiercami Hondiusa, m.in. nad wydaniem zaktualizowanej wersji wielkiego atlasu Gerarda Mercatora (1512-1594).

Prezentowana mapa Ukrainy posiada w lewym górnym rogu tytułowy kartusz, który podtrzymują z obu stron sylwetki mężczyzn ubranych w strój noszony w XVII-wiecznej Rzeczpospolitej. W wilanowskiej wersji mapy kartusz, postaci, oraz granice pomiędzy kolejnymi regionami zostały pokolorowane; zachowały się jednak wersje tej mapy bez naniesionej dekoracji barwnej. Mapę ujmuje ramka ze stopniami w odcinkach co jeden, definiująca długość i szerokość geograficzną odwzorowanego terenu. Zakres obejmuje fragment obecnego województwa podkarpackiego i lubelskiego, a dalej Wołyń, Podole, Pokucie, Wołoszczyznę, Mołdawię na południu, aż po obszerny teren „Loca Deserta” – Dzikie Pola, wokół nadbrzeża Morza Czarnego. Na północ, teren obejmuje część wielkiego księstwa litewskiego, księstwa siewierskiego oraz zachodniej moskiewskiego. Mapę uzupełnia również legenda (lewy dolny róg) objaśniająca zastosowane w niej oznaczenia: wymienione zostały, m.in. miasta „chrześcijańskie” jak i te zdobyte i trzymane obecnie przez Turków.

Mapa powstała w warsztacie Janssona w oparciu o pierwszą generalną mapę tych terenów, opracowaną przez francuskiego kartografa i inżyniera w służbie króla Władysława IV, Wilhelma le Vasseura de Beauplana (ok. 1600-1676).

Elżbieta Hondius, Jodocus Hondius, geograf, kartograf, Amsterdam, mapa, Gerard Mercator, atlas, kartusz, legenda, długość geograficzna, szerokość geograficzna, Ukraina, Wilhelm le Vasseura de Beauplan