Chrystus Pantokrator, Bogurodzica Hodigitria, św. Mikołaj, św Barbara

W świadomości współczesnego człowieka istnieje przekonanie, że ikona jest obrazem religijnym malowanym temperą na desce. Istotnie, w tradycji sztuki sakralnej wschodniego chrześcijaństwa, między innymi na ziemiach Rusi, jednym z najbardziej rozpowszechnionych przez wieki sposobów malowania była technika temperowa na podłożu drewnianym. Sięgając jednak do bizantyjskich źródeł malarstwa warto pamiętać, że słowo „ikona” zapożyczone z greckiego „eikon” oznacza w ogóle obraz, wizerunek. W sztuce chrześcijańskiej jest to wizerunek sakralny. Od wczesnych wieków chrześcijaństwa rozwijały się różne techniki malowania na różnego rodzaju podłożach. Jedną z najstarszych była technika enkaustyki z użyciem wosku. Obrazy malowano także na ścianach świątyń tworząc ściśle zespolone z liturgią cykle. Ikoną jest także charakterystyczna dla sztuki bizantyjskiej mozaika. W mniejszej skali przy wykonywaniu świętych wizerunków posługiwano się techniką odlewniczą, złotnictwem, emalierstwem. Święte obrazy iluminowano na kartach rękopisów i drukowano jako odbitki graficzne, wykonywano je z kości słoniowej, haftowano. Na Rusi moskiewskiej sobory cerkiewne dawały szczegółowe wytyczne i zalecenia dotyczące wykonywania ikon, pomocne były także wzorniki. Z czasem, podobnie jak wcześniej w kręgu sztuki europejskiej, na drewnianych podobraziach zaczęto stosować technikę olejną. Farbami olejnymi dłużej utrzymującymi elastyczność malowano ikony na podobraziach płóciennych. Widać to na prezentowanej ikonie, gdzie tradycyjne we wschodniej ikonografii postacie Chrystusa w Typie Pantokratora Wszechwładcy błogosławiącego prawicą, Bogurodzicy Hodigitrii – Przewodniczki wskazującej drogę do Syna-Zbawiciela, szczególnie czczonych na Rusi św. Mikołaja Cudotwórcy oraz św. Barbary Męczenniczki, zostały potraktowane zgodnie z konwencją zachodnioeuropejskiego malarstwa.
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967