Krajobraz włoski

Koloryt obrazu urzeka prostotą zestawienia srebrzystości ołowianego nieba i przeglądających się w rzece miodowych skał. W wyeksponowanym miejscu na lewym brzegu dwoje ludzi pogrążonych w rozmowie. Pierwszy plan jak zwykle zajmują wysokie drzewa o rozmiarze i pokroju (luźno rozłożone konary) zbliżonym do topoli. Wszystkie elementy składowe kompozycji ułożone są na tyle sprytnie, że trudno dziś określić czy pejzaż ten jest efektem obserwacji konkretnego miejsca na ziemi (topografia wskazywać może na okolice Neapolu) czy kompilacją wielu szkiców złożoną w całość intelektualną.

Obraz z kolekcji S. K. Potockiego, zakupiony w 1808 we Francji, na odwrocie nalepka z lat 1818-1821, z pieczęcią hrabiego i napisem odręcznym „Paisage de Salvator Rosa”. Późniejsze intuicje badawcze osłabiły związek z nazwiskiem Rosy, wciąż jednak pozostajemy w jego kręgu oddziaływań, a wszelkie istotne cechy stylistyczne obrazu zdają się potwierdzać słuszność tych domniemywań. Na krąg oddziaływań Rosy wskazuje z pewnością nowatorskie, niemal już romantyczne podejście do przyrody: charakterystyczny niepokój zaklęty w bujności targanego wiatrem listowia, udramatyzowanie kompozycji poprzez dodanie samotnego, wiotkiego drzewka na urwisku, bezkres planów dalszych. XVII-wieczny neapolitański artysta, Salvator Rosa, uważany jest za prekursora romantyzmu w malarstwie, przez stulecia przylgnęła do niego opinia buntownika i rewolucjonisty. Studiował w Neapolu, gdzie zachwycił się pełnym prawdy i szczerości podejściem do malarstwa José de Ribery. Ślady jego realizmu czytelne są w twórczości Rosy przez cały okres jego działalności, podobnie jak inspiracje włoskim caravaggionizmem. Pracował także w Rzymie i Florencji, pod opieką swego mecenasa, kardynała Carla de’ Medici. Zaskarbił sobie miano włoskiego Rembrandta. Jego sztuka była tak burzliwa, jak jego życie. Artysta niespokojnego ducha, wciąż targany namiętnością, kierowany dążeniem do niedoścignionej doskonałości i wciąż nieusatysfakcjonowany efektami. Malował portrety i autoportrety dowodowe, naładowane nastrojowo pejzaże, sceny batalistyczne, sceny rodzajowe z żołnierzami lub hazardem bandytów oraz historie i obrazy religijne.

Dominika Walawender-Musz