Buńczuk Jana III z `Album Polonais`

Litografia pochodzi z wydawnictwa zatytułowanego „Album Polonais”, na który składało się 12 scen dokumentujących krajobraz kulturowy Polski. Jest to szczególnie ciekawe w kontekście czasu i miejsca wydania – Paryż, w drukarni Drouarta, roku 1853. Autorem zbioru był Jan Nepomucen Lewicki (1795-1871), wykształcony w Krakowie i Warszawie artysta, którego polem wyrazu artystycznego stała się grafika. Krótko zatrudniony był jako litograf Banku Polskiego, którą to posadę stracił w wyniku represji po powstaniu listopadowym. Jego dalsze życie, z przerwą na lata 1859-1865, toczyło się poza krajem. Lewicki tworzył grafiki w szerokim wachlarzu tematycznym. Wśród jego prac znajdują się sceny historyczne, religijne, rodzajowe, satyryczne, topograficzne, a także przedstawienia w duchu „starożytniczym” – dokumentujące dawną kulturę materialną. W zbiorach Muzeum wilanowskiego zachowały się trzy karty wydawnictwa: Okładka, której kompozycja prezentuje zbiór portretów zasłużonych w historii Polaków, w układzie chronologicznym, oraz kartę pt. Ubiory szlachty.

Utrwalona w odbitce wykonanej w technice litografii scena, ukazuje króla Jana III pośród wojska, w jego najbliższym otoczeniu widzimy trzech wysokich rangą żołnierzy na koniach, z których jeden jest husarzem – przekonują nas o tym umocowane do pancerza skrzydła, charakterystyczny element dla uzbrojenia tej formacji. Trzyma on buńczuk – wysoką laskę zakończoną kulą, grotem i kępą końskiego włosia z ogona – odznakę pochodzenia wschodniego, symbolizującą zwierzchnictwo wojskowe, stosowany jako znak hetmański w wojsku polskim w XVII wieku. Buńczuk towarzyszył Janowi III pod Wiedniem, jako symbol naczelnego dowództwa nad zjednoczonymi wojskami, walczącymi przeciwko Turkom oblegającym stolicę cesarstwa austriackiego. Przekonują nas o tym obrazy powstałe w epoce, uwieczniające sławną wiktorię odniesioną w 1683 roku. Poza centralną grupą postaci, w drugim planie widać zgrupowania wojsk. Pod sceną, odbity został podpis w języku polskim i francuskim: Buńczuk Króla Jana III Sobieskiego / Bontschouk du Roi Jean III Sobieski. U dołu samej sceny widnieje podpis autora: J. Lewicki.

Douart, litografia, litografia Banku Polskiego, powstanie listopadowe, Jan III, bitwa pod Wiedniem, znak hetmański, wojsko, wojsko tureckie