Wnętrze kościoła Jezuitów w Antwerpii

Hendrik van Steenwijck to uznany malarz wnętrz kościelnych, zarówno rzeczywistych, jak i wyimaginowanych. Aby zróżnicować efekty artystyczne i oddać właściwie nastrój świątyń, zwykł pracować w rozmaitych warunkach oświetleniowych: zarówno przy świetle dziennym, jak i wieczorem lub nocą, przy blasku świec i pochodni. Ze szczególnym upodobaniem przedstawiał wnętrze słynnej katedry Najświętszej Marii Panny w Antwerpii.

Obraz wilanowski przedstawia z kolei inną antwerpską świątynię – kościół Jezuitów św. Karola Boromeusza z dekoracją malarsko-architektoniczną projektu samego Rubensa (39 plafonów i dwa obrazy ołtarzowe). W ołtarzu głównym widnieje przedstawienie św. Ignacego Loyoli wypędzającego demony (jedyny obraz ocalały z wystroju po pożarze w 1718 r., obecnie przechowywany w Kunsthistorisches Museum w Wiedniu). W prawej nawie widzimy najprawdopodobniej epitafium z częściowo czytelnym napisem: „Corpus Generalis. Max. Jacob. Bal Peeters. 20 Decem. 1[6]1[5 lub 8]”. Przed figurą Madonny majaczy zarys postaci (najpewniej klęczącej).

O tym, że tym razem mamy do czynienia z ujęciem rzeczywistym wnętrza budowli przekonywać może porównanie z niemal identycznym obrazem z 1667 r. wykonanym przez Willema (Wilhelm) Schuberta von Ehrenberga (Royal Museums of Fine Arts w Belgii. Zachował się także widok tego wnętrza namalowany w 1665 r. przez Antona Günthera Gheringha (zm. 1668 w Antwerpii), ukazujący je również w perspektywie od strony kruchty w kierunku ołtarza głównego, ujmuje on jednak nawę lewą (olej na płótnie; 113 × 141 cm, Kunsthistorisches Museum w Wiedeń).

Obraz pochodzi prawdopodobnie z kolekcji Stanisława Kostki Potockiego, nabyty przed 1821 r. (łączony z zapisem w Spisie 1821 r.).

Dominika Walawender-Musz