Krater dzwonowy czerwonofigurowy

Starożytni Grecy pili wino zmieszane z wodą, a ten zwyczaj wymagał stworzenia odpowiednich naczyń do łączenia obu płynów – kraterów. Za względu na ich rozpowszechnienie istnieje bardzo wiele wariantów ich formy. Są to jednak zawsze pojemniki głębokie, o szerokiej i niskiej szyi (co ułatwiało korzystanie z nich) zwykle na niskiej stopce, z dwoma uchwytami (zwanymi imadłami). Ze względu na ich charakterystyczne kształty wyróżnia się kilka typów kraterów, takie jak: kolumienkowy, wolutowy, kielichowy czy dzwonowaty. Zabytek wilanowski należy do tego ostatniego – najprostszego, a także wykształconego najpóźniej, a jednocześnie najbardziej popularnego na terenach Południowych Włoch, gdzie najprawdopodobniej powstał. Podczas konserwacji naczynie zostało sklejone z wielu fragmentów.

Pod uchwytami namalowano podwójne palmety. Natomiast przestrzenie pomiędzy uchwytami wypełniają dwie sceny. Jedna z nich przedstawia ucztę – na łożu zasiada dwóch młodzieńców i jeden dojrzały mężczyzna z brodą. Jeden z młodzieńców zwraca się właśnie do służącego niosącego dwa naczynia – fiale i oinochoe. Biesiadnikom umila czas flecistka grająca na podwójnym aulosie. Malarz oddał w dekoracji wiele szczegółów – dekoracyjne poduszki na łożu, owoce i naczynia ustawione na podłodze. Niestety scena umieszczona po drugiej stronie krateru nie zachowała się w dobrym stanie – możemy rozpoznać na niej jedynie zarysy jednej postaci.

Jak powstawało to naczynie? Najpierw kształt wytoczono na kole garncarskim oraz doklejono uchwyty. Po lekkim podeschnięciu malarz szkicował na jej powierzchni zaplanowaną dekorację, a następnie malował ją firnisem – specjalnie przygotowaną, delikatną glinką bogatą w żelazo. Następnie dobrze wysuszony krater wkładano do pieca, gdzie podlegał najpierw wypałowi z dostępem tlenu. W pewnym momencie otwory pieca zatykano, w ten sposób blokując dostęp tlenu do środka. Dzięki jego brakowi żelazo zawarte w glinkach zmieniało kolor z czerwonego na czarny. W kolejnej fazie tlen ponownie wpuszczano do środka – wtedy części nieosłonięte firnisem stawały się znów czerwonawe. Po powolnym wystudzeniu pieca krater była gotowy.

Agnieszka Żuber, na podstawie badań W. Dobrowolskiego

„Wazy Greckie Stanisława Kostki Potockiego”, Warszawa 2007.