Figurka zoomorficzna, figurka krokodyla

Figurka przedstawia ayo geu – krokodyla krótkopyskiego (Osteolaemus tetraspis), który obok pantery i pytona jest najpopularniejszym zwierzęciem opiekuńczym u Dogonów. Niektórzy badacze uważają, że kult zwierząt opiekuńczych u Dogonów jest formą totemizmu.

Zwierzęta opiekuńcze traktowane są z wielkim szacunkiem. Nie wolno na nie polować, zabijać, konsumować ich mięsa. W wiosce Amani, w której zwierzęciem opiekuńczym jest właśnie krokodyl, gdy ktoś natrafi na szczątki zdechłego gada, urządza mu się taki sam pogrzeb, jak człowiekowi. Dogonowie wierzą, że gdy stary człowiek umrze śmiercią naturalną przeobrazi się po śmierci w zwierzę, które było zwierzęciem opiekuńczym jego rodziny. W zwierzęta opiekuńcze mogą się zamieniać również żywi, ale jest to dość ryzykowne. W tradycji ustnej istnieje wiele opowieści o mężczyznach, którzy tego dokonali, ale potem mieli ogromne problemy związane z uzyskaniem na powrót ludzkiej postaci.

Zwierzęta odwzajemniają się za szczególną troskę, jaką są otaczane. Ukazują się członkom swoich rodzin w ważnych momentach życia, osiedlają się w pobliżu ich siedzib, ostrzegają i chronią przed niebezpieczeństwem. Gdy zwierzę opiekuńcze skrzywdzi człowieka lub jego dobytek tłumaczy się ten postępek winą ludzi, którzy w niedostateczny sposób okazywali mu szacunek. Tak samo wyjaśnia się obecnie wyginięcie wielu gatunków zwierząt lub ich nieobecność w kraju Dogonów.

Krokodyl jest jedynym zwierzęciem, którego liczebność się powiększyła. Wpłynął na to rozwój turystyki notowany na przełomie XX/XXI wieku. Krokodyle są stosunkowo łatwe do obserwacji i dokarmianie ich (najczęściej drobiem) stało się jedną z atrakcji turystycznych.

Figurka była częścią zestawu wróżebnego.

Ewa Prądzyńska