Portret Józefa Fedorowicza

W 1925 roku Witkacy poświęcił się sztuce portretowej, realizowanej w ramach jednoosobowej „Firmy Portretowej S.I. Witkiewicz”, która miała się stać źródłem szybkiego zysku i zaradzić kłopotom finansowym. Zasady powstawania wizerunków w technice pastelu, węgla, kredek i ołówka artysta zdefiniował w szczegółowym regulaminie, określając literami A, B, C, D i E charakter pięciu podstawowych typów oraz ich kombinacji. Często tworzył je pod wpływem substancji psychoaktywnych, dokumentując swój stan skrótami znakowymi. Witkacy namalował kilkadziesiąt portretów rodziny Fedorowiczów – Józefa, jego matki, siostry, żony i córek. Fedorowicz zamieszkał w Zakopanem w 1922 roku, obejmując stanowisko kierownika Stacji Meteorologicznej, stąd nazywano go Wiatrem Halnym lub Pimkiem (od skrótu PIM – Państwowy Instytut Meteorologiczny). Odznaczający się niebanalnym strojem i niecodziennym poczuciem humoru był w Zakopanem postacią powszechnie znaną i lubianą. Należał do ścisłego grona przyjaciół Witkacego, który obsadzał go w swoich sztukach wystawianych przez Teatr Formistyczny. Największy sukces przyniosła mu rola Ryszarda III w Nowym wyzwoleniu. Rafał Malczewski wspomina, jak przejęty rolą Pimek „w aksamitnym berecie na głowie, który otrzymał od autora, czaił się nocami za węgłem banku zakopiańskiego, by dopaść znajomego i, kłapiąc zębcami, odwalać Ryszarda Trzeciego. To trwało latami, sto wiatrów halnych przewiało Krupówkami, a Pimek wciąż straszył, choć spod czarnego beretu zwisało już pobielone uwłosienie” (Pępek świata. Wspomnienia o Zakopanem, Warszawa 1960, s. 82). W 1938 roku Witkacy powierzył Fedorowiczowi kierownictwo administracyjne Teatru Niezależnego w Zakopanem. Portret Pimka, zgodnie z adnotacją artysty, reprezentuje stosunkowo rzadki typ B+D, oznaczający „spotęgowanie charakteru graniczące z pewną karykaturalnością, głowa większa niż naturalnej wielkości”. Podczas jego tworzenia artysta wspomagał się kawą (Cof) i od dziewięciu miesięcy powstrzymywał od alkoholu (NΠ9m).

Anna Hałata