Kukiełka z szopki "Blacharz"

W tradycji ludowej Wigilia i dzień Bożego Narodzenia były czasem spędzanym w uroczystym nastroju w gronie najbliższej rodziny. Nie składano i nie przyjmowano wówczas wizyt. Dopiero dzień św. Szczepana (26 grudnia) otwierał okres zabaw, spotkań i przyjęć. Wtedy zaczynano odwiedziny, a w domach pojawiali się pierwsi świąteczni goście, między innymi kolędnicy z szopką.

Od połowy XVIII wieku, gdy w 1736 roku biskup poznański Teodor Czartoryski, a za nim kolejni biskupi polscy, w trosce o zachowanie powagi w świątyniach, wydali zakaz urządzania jasełek kościelnych, zezwalając jedynie na ustawianie żłobków i nieruchomych figur, zaczęła się upowszechniać szopka ludowa. Nie przyjęła się na terenie całej Polski, występowała przede wszystkim na obszarach zaboru rosyjskiego i austriackiego. Najciekawsze były szopki z ruchomymi lalkami, z udziałem których kolędnicy odgrywali przedstawienia jasełkowe. Na ogół kukiełki miały wysokość 20–25 cm. Najczęściej były wystrugane z drewna, owinięte szmatkami albo ubrane w bardzo starannie uszyte i ozdobione stroje. Wykonane z gałganków na drewnianym lub drucianym szkielecie miały czasem przyprawione główki fabrycznych lalek. Wykorzystywano przy nich także: kawałki cienkiej blachy lub folii, skrawki futra i skóry, pakuły. Drewniane główki lalek bywały opracowane różnie, od nieporadnie wystruganej bryły z nakreślonymi kredką lub farbą uproszczonymi rysami twarzy, do studiów niemal portretowych (patrz: 16914/ML).

Wykonaniem szopek i kukiełek zajmowali się szopkarze czy też grupy zamierzające kolędować, dzieci lub dorośli. W miastach byli to studenci i młodzi czeladnicy, a na wsiach parobkowie i chłopcy z najbiedniejszych rodzin, którzy w zamian za odgrywane jasełka mogli spodziewać się datków pieniężnych i poczęstunku. Zestawy lalek, wykonane w różnym okresie przez wielu mniej lub bardziej zdolnych plastycznie autorów, nie zawsze były jednorodne. Jednak stale dostarczały rozrywki i radości młodszym oraz starszym (patrz: E/319/ML, E/16911/ML).