Zegar kominkowy

Wraz z rozwojem cywilizacji pojawiła się potrzeba dokładniejszego mierzenia czasu, uwzględniająca nie tylko upływające miesiące czy dni, ale także godziny i minuty. Zanim jednak tak dobrze nam dziś znane wskazówki wędrujące po tarczy zegarów zaczęły odmierzać czas, korzystano z zegarów słonecznych, wodnych czy świecowych.

Zegary kominkowe pojawiły się dopiero w latach 50. XVIII wieku we Francji, stając się szybko obowiązkowym elementem wyposażenia pałaców i domów należących do arystokracji oraz zamożnego mieszczaństwa w całej Europie. Ponadto czasomierze, będąc połączeniem sztuki i rzemiosła, najczęściej były wykonywane z luksusowych materiałów, a tym samym nie każdy mógł sobie na nie pozwolić. Bogate zdobnictwo oraz liczne złocenia sprawiały, że zegary nie tylko odmierzały czas, ale także pełniły funkcję dekoracyjną.

Prezentowany zegar ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie posiada obudowę z drewna politurowanego na czarno ze złoconymi elementami figuralnymi. Na cokole została umieszczona pełnoplastyczna figurka klęczącego anioła, który w uniesionych rękach trzyma obudowę mechanizmu zegara o kształcie bębna z okrągłą tarczą osłoniętą wypukłą szybką w metalowej ramie. Na szczycie zegara widnieje postać Amorka karmiącego ptaszka – artyści wykonujący projekty zegarów nierzadko nawiązywali w swoich dziełach do ulotności czasu, umieszczając w dekoracjach motywy wanitatywne, nawiązujące na przykład do błogo spędzanego czasu. Czasomierze były bowiem symbolem przemijalności życia, a ich tykanie utożsamiano z nieuchronnym nadejściem śmierci: „zegar bije, świat swoje cukruje godności – o, jak wielu już zawiodły jego obłudności” (Kancyonał i kantyczka czyli zbiór najnowszych pieśni na cały rok z nowenną i na adwent. Na duchową pociechę i pożytek ludzi pobożnych. Nowo przejrzana i poprawiona, Wadowice 1889).