Scena jarmarczna

Obraz utrzymany w klimacie italianizujących scen malowanych przez artystów pochodzenia holenderskiego i flamandzkiego podejmujących w trakcie swej formacji artystycznej podróż do Włoch. Najsłynniejszym zrzeszeniem malarzy niderlandzkich było rzymskie bractwo Bentvueghels (także Schildersbent), działające w latach ok. 1620–1720. W ciągu stulecia przez stowarzyszenie przewinęło się około 480 artystów, nie tylko malarzy, lecz także rysowników, grafików, rzeźbiarzy, czy literatów.

Na tle rozległego górskiego krajobrazu, wokół wyniosłego obelisku i bijącej fontanny, do złudzenia przypominającej te z rzymskiego Piazza del Popolo, widzimy targowisko zapełnione grupami siedzących i stojących barwnie ubranych ludzi oraz stadami bydła, świń i owiec. Autor obrazu wyraźnie nawiązuje do ulubionych przez malarzy scen jarmarcznych, dokumentujących zgiełk życia miejskiego w holenderskim Złotym Wieku. Targi przyciągały tłumy z całego spektrum społeczno-ekonomicznego, ludzi każdego wieku i stanu, którzy gotowi byli przejechać wiele kilometrów, aby wymienić się wiadomościami, zakupić (lub nawet tylko obejrzeć) towary handlarzy (i znachorów) i cieszyć się występami wędrownych trup teatralnych. Przybywano na nie nie tylko w poszukiwaniu korzystnych transakcji, lecz także rozrywki; był to bowiem czas jedzenia, picia i radości - i okazji do rozluźnienia przyjętych powszechnie ograniczeń społecznych.

Nie określono dotąd autora wilanowskiej Sceny jarmarcznej. Mało tego, przedmiotem dyskusji było nawet to, czy przynależy do szkoły holenderskiej, czy może włoskiej. Być może doszukiwać się tu można echa prac np. Hendricka Mommersa, specjalisty od scen targowych (np. Scena jarmarczna w Rzymie, Staatliches Museum Schwerin, Schwerin, nr inw. G 398; kolekcja Davida Thormanna, Odpoczynek wieśniaków z bydłem na Piazza del Popolo w Rzymie, aukcja: Phillips Auctioneers (Londyn), 10 grudnia 1996, nr. 46; jako Anton Goubau czy jego wersja w Budapeszcie w Szépmüvészeti Múzeum, nr 348; Targ warzywny przy ruinach rzymskich, aukcja: Lempertz (Kolonia), 15 maja 2002-05-15, nr 897) czy Willema Romeyna.

Dominika Walawender-Musz