Filiżanka ze spodkiem

Porcelanowe filiżanki z poł. XIX wieku są fascynującym przykładem sztuki użytkowej i rzemiosła artystycznego. W tym właśnie okresie nastąpił znaczny rozwój produkcji porcelany i ceramiki, co wpłynęło na różnorodność form, wzorów i technik zdobniczych. Filiżanki z tego czasu często były nie tylko przedmiotami codziennego użytku, ale także elementami dekoracyjnymi. Stanowiły również symbol statusu społecznego oraz oznakę dobrego gustu. Zdobiono je ręcznie malowanymi wzorami lub barwnymi nadrukami ceramicznymi, które mogły obejmować motywy florystyczne i ornamentalne, jak również krajobrazy miejskie lub wiejskie.

Do tej ostatniej grupy należy porcelanowa filiżanka dekoracyjna ze spodkiem, która wzbogaca zbiory Zamku w Kwidzynie. Skompletowany wtórnie zestaw powstał w Królewskiej Manufakturze Porcelany w Berlinie, na co wskazują sygnatury tej wytwórni. Sama filiżanka posiada kielichowatą formę korpusu na wysklepionej stopie z wystającym nad krawędź wylewu uchem w kształcie zaokrąglonego liścia. Oprócz precyzyjnie wykonanej fryzowej dekoracji bordiurowej i paskowej o złotym kolorze, prezentowana filiżanka posiada na korpusie malarską ozdobę w postaci malowniczej i romantycznej panoramy Kwidzyna.

Miniatura ta najpewniej powstała na podstawie grafiki wykonanej przez litografa Augusta Hauna (1815-1894) ok. 1843 roku, której pierwowzorem był obraz sprzed 1836 roku autorstwa Hermanna Gemmela (1813-1868), późniejszego profesora królewieckiej Akademii Sztuk. Należy tu jednak zaznaczyć, że nieznany autor nadruku ceramicznego dokonał drobnych zmian, upraszczając elementy architektury zamku i katedry (np. arkady), usuwając (słusznie) lub dodając niektóre zabudowania.

Romantyczny obraz Kwidzyna ukazany został od strony Doliny Wisły. Zasadnicza treść kompozycji składa się z zamku, gmachu urzędu rejencji na obszarze dawnego przedzamcza, a także zabudowy miejskiej w postaci spichrzów, wieży ratusza oraz kamienic mieszczańskich. Malowniczości i atrakcyjności temu dziełu dodaje występujący na niezabudowanym przedpolu ekspozycji sztafaż, w postaci stada zwierząt gospodarskich pasących się nad rzeką oraz nasadzeń zieleni. Warto jeszcze podkreślić, że widok ten, tak samo jak jego pierwowzory, w pewnym stopniu został potraktowany nierealistycznie, tzn. autor powtórzył za swoimi poprzednikami Gemmelem i Haunem romantyczną wizję ruin skrzydła południowego oraz wieży narożnej zamku, co już w ich wykonaniu było nadużyciem. Zatem miniatura ta jedynie w małym zakresie posiada ikonograficzną wiarygodność dokumentalną.

Łukasz Rzepczyński