Zygmunt II August

W swoim niezbyt długim, bo około trzydziestosiedmioletnim życiu Steven van Herwijck na krótko związał się także z dworem polskim. Był reprezentantem rodzącego się wówczas stylu barokowego w medalierstwie. Ówcześni twórcy medali byli związani głównie z ośrodkami niemieckimi, Stefan van Herwijck był Holendrem. Do Polski zawitał w 1561 roku. Być może, jako innowierca, szukał w znanej z tolerancji Rzeczypospolitej schronienia, choć równie prawdopodobne jest to, że jego pobyt – najpewniej w Wilnie – był krótkim przystankiem na drodze artystycznej. Choć urodził się w Niderlandach, wykształcenie odebrał głównie na terenie Italii. Tam zetknął się z nowymi środkami wyrazu charakterystycznymi dla wczesnego baroku. W swej twórczości był związany przede wszystkim z Niderlandami, szczególnie rodzinnym Utrechtem i Amsterdamem, oraz z Anglią. W tych krajach stworzył większość prac. W Polsce jest znany z serii medali poświęconych rodzinie królewskiej, składającej się z wizerunków Zygmunta Starego i królowej Bony oraz ich dzieci: Zygmunta Augusta z żoną Katarzyną Austriacką, Izabeli z mężem Janem Zygmuntem Zapolyą i Anny. W większości są to medale jednostronne. Jednym z wyjątków jest medal poświęcony Zygmuntowi Augustowi. Na awersie przedstawia popiersie władcy ukazujące prawy profil, na rewersie znalazł się wizerunek Pogoni. Oba ujęcia są na swój sposób wyjątkowe. W przypadku portretu chodzi o jego odmienność w stosunku do innych prac Herwijcka. O ile tworząc pozostałe medale przedstawiające rodzinę królewską, medalier wzorował się na portretach Lucasa Cranacha Młodszego, o tyle ujęcie twarzy Zygmunta Augusta jest odmienne, co skłania do wniosku, że artysta wykonał go z autopsji. Jest to jednocześnie przesłanka, która może wskazywać na pobyt Herwijcka w Polsce, co nie jest pewne. Niezwykłe jest również ujęcie Pogoni na rewersie, artysta nieco je wystylizował oraz ponadto przedstawił jako lustrzane odbicie – postać jeźdźca jest skierowana w prawo, nie w lewo.

Prezentowany egzemplarz, przechowywany w Muzeum Narodowym w Lublinie, jest XIX-wieczną kopią powstałą drogą odlewu, który następnie został pokryty brązem. Jakością wykonania i precyzją ujęcia odbiega nieco od powstałego w 1562 roku oryginału.

Leszek Poniewozik