Madonna

Pochylona głowa, promienna porcelanowa cera, skromnie opuszczone powieki i złożone do modlitwy dłonie Madonny w sposób piękny i niewymuszony oddają czystość i pobożność świętej niewiasty. Bijący od niej spokój niesie się niczym pieśń pochwalna i wypełnia izdebkę odosobnienia. Pełna uniżenia błyszczy światłem nadprzyrodzonym (nimb wokół głowy). O artyzmie malarza przesądza jednak to, co udało się przetransponować na płótno, a co podporządkowane jest światłu naturalnemu, w którego blasku zatopiona jest postać. Boczne światło, które pada na modelkę ma w sobie coś ze świeckich dzieł Vermeera – podobnie urzeka, zostaje w pamięci. Tak ostre oświetlenie w połączeniu z nieskazitelnością karnacji sprawia, że postać dziewicy nabiera poloru rzeźbiarskiego, co czyni jej obecność mocniej jeszcze odczuwalną. Obraz prawie zupełnie pozbawiony jest faktury, mimo to zręcznie zastosowany światłocień pozwala namacalnie niemal poczuć miękkość i ciężar tkanin odzienia Maryi.

Ciasność zastosowanego kadru sprawia, że gubi się dystans między światem przedstawionym, a pozaobrazowym. Widz ma wrażenie, że trwa na modlitwie wraz z Madonną. Odczuciu temu sprzyja także prostota środków zastosowanych do namalowania tła – nic nie rozprasza naszej uwagi. Uderza niezwykła oszczędność kolorystyki – artysta buduje scenę przy wykorzystaniu odcieni zaledwie trzech kolorów – czerwonego, białego i niebieskiego.

Pierwowzorem obrazu jest dzieło Sassoferrata. Malarz ten, choć podejmował też realizacje wieloformatowe, znany jest gł. jako mistrz modlącej się Madonny. Z jego inwencji powstały co najmniej 4 wzory (różniące się np. układem rąk, pochyleniem głowy), wielokrotnie powielane zarówno przez niego samego, jak i w jego pracowni. Temat Dziewicy modlącej się w samotności rozwinięto w XV w., lecz na popularności zyskał za sprawą XVI-wiecznej reformacji promującej indywidualną pobożność i kontemplację. Sassoferrato dobrze wyczuł te trendy i wpasował się w ich nurt. Obrazy te niosły przesłanie bardziej uniwersalne i humanistyczne (niż prosta ilustracja Biblii) - Madonna modli się z nami i dla nas.

O samym twórcy, mimo jego popularności, wiemy niewiele. Działał głownie w Rzymie, pozostając pod wpływem współczesnych malarzy, m.in. Guido Reniego. Jego styl ukształtowały jednak dzieła artystów wcześniejszych, Rafaela i Perugina.

Dominika Walawender-Musz