Rańtuch

Rańtuch to typowy element łańcuckiego stroju kobiecego używany do ok. 1920 r. Było to płócienne letnie nakrycie głowy i ramion, w formie szerokiego szala, wyszywanego na końcach i nad czołem. Kiedy rańtuchy wychodziły z mody, kobiety ofiarowały je do kościołów i cerkwi z przeznaczeniem na spodnie obrusy ołtarzowe. Wymiary rańtucha: 4 łokcie długości – 240 cm, na szerokość pojedynczego samodzielnego płótna – 80-90 cm. Rańtuch był zwieńczeniem stroju kobiecego. Nakładano go po nałożeniu chamełki i owinięciu głowy rąbkiem. Nałożony na głowę lub ramiona sięgał do kolan. Białe rańtuchy wyparte zostały przez kupne chusty fabryczne. W Markowej rańtuch nazywany był „zowiciem”. Końce „zowicia” obok tkanych czerwonych pasów pokryte były haftem. Przód „zowicia” na dłuższym boku wyznaczał środkowy pasek haftu nakładany na głowę, nad czołem; ozdobne końce „zowicia” przerzucone przez ramiona spływały na piersi, sięgając do kolan. Wiejskie hafciarki, specjalistki od haftu wyszywały wzory geometryczne nićmi czerwonymi, brązowymi, a także białymi – była to barwa haftu na „zowiciu” zakładanym na czas Wielkiego Postu. „Zowicie” używane były przez kobiety w Markowej już w połowie XVIII w. Wiadomo również o zastosowaniu rańtucha w obrzędzie weselnym, gdzie po powrocie z kościoła, kuchenna witając młodych, podawała chleb, przykrywała młodą rańtuchem i prowadziła młodych do stołu.
Joanna Kluz

Bibliografia: Ignas K., Ludowe stroje przeworskie – przeszłość i przyszłość, Przeworsk 2017.