Bogurodzica Hodigitria

Ikona Bogurodzica Hodigitria Smoleńska, Rosja XIX/XXw.
Ikona Bogurodzicy Smoleńskiej, spopularyzowana przez liczne kopię, jak prezentowana S.12785MŁ, była czczona na historycznych ziemiach Rusi od połowy XI w. Pierwotna ikona Hodigitrii Smoleńskiej w przedziale lat 1398 - 1404 trafiła do moskiewskiego soboru Zwiastowania Bogurodzicy na Kremlu – patrz S.12677MŁ, S.12777MŁ. Natomiast Księstwo Smoleńskie leżące na obszarze górnego biegu Dniepru, Wołgi i Dźwiny, zajęte w 1404 r. przez wielkiego księcia litewskiego Witolda, funkcjonowało jako województwo smoleńskie. W 1456 r. przysłana przez metropolitę smoleńskiego delegacja upomniała się u wielkiego księcia moskiewskiego Bazylego Ślepego o cudowny wizerunek Hodigitrii. Ikonę uroczyście odprawiono do Smoleńska, wykonawszy uprzednio jej kopię dla moskiewskiego soboru Zwiastowania Bogurodzicy na Kremlu. Podczas wojny toczonej przez Księstwo Moskiewskie z Rzeczpospolitą książę Wasyl III w 1514 r. obległ i zdobył Smoleńsk przyłączając go do swojego władztwa. Na pamiątkę tego wydarzenia w Moskwie wybudowano Nowodiewiczy monaster (Przeczystej Hodigitrii Nowy Dziewiczy), do którego w 1525 r. przeniesiono moskiewską kopię obrazu. Z tej okazji ustanowiono na 10 sierpnia (28 lipca wg kalendarza juliańskiego) święto ikony Hodigitrii nazywanej odtąd Smoleńską. Na skutek bezwzględnych rządów pierwszego rosyjskiego cara Iwana IV Groźnego państwo moskiewskie przeżywało kryzys zwany „smutą”. Był to czas samozwańczych władców oraz częstych zmian na tronie moskiewskim. Na skutek zbrojnej interwencja Rzeczypospolitej w carstwie rosyjskim, oblegany przez dwa lata Smoleńsk został zdobyty w 1611 r. i wcielony do Rzeczypospolitej pozostając w jej władaniu do połowy XVII w., co opisano pod S.12786MŁ.
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967