Maria Magdalena

Pierwowzorem tego małego obrazka na miedzi jest zaginione dzieło Antonia Allegriego zw. Correggio (ok. 1489 - 1534). Oryginał (prawdopodobnie sprzed 1534 r. lub według innych źródeł z 1527 r.; także na miedzi), przedstawiający biblijną piękność pogrążoną w lekturze, leżącą w swej jaskini w swobodnej, zmysłowej pozie z głową podpartą na dłoni, z odsłoniętymi ramionami i piersiami, był w swoim czasie bardzo podziwiany i wielekroć powielany (w ok. 30 egzemplarzach).

Spośród licznych kopii, które wielcy książęta Toskanii zamówili u Alessandra Alloriego, przybranego syna Agnola Bronzina, i jego uczniów, jedna podarowana została księżniczce Leonorze d'Este w 1609 r. z okazji jej wstąpienia do klasztoru klarysek w Carpi. Był to obraz na miedzi, „Maria Magdalena na pustyni”, „zaczerpnięty z Correggia, ręką Bronzina”, który dzięki srebrnej ramie wysadzanej kamieniami półszlachetnymi można zidentyfikować jako obraz, który dołączył do Galerii Estense, prawdopodobnie w latach 20. XVII w. Właśnie w Modenie widział go Charles de Brosses (1709-1777) w 1740 r. i opisał jako „małą Magdalenę, wielkości dłoni, która jest przymocowana do ściany i ukryta w małej szafce” ze względu na to, że łatwo mogłaby zostać wykradziona. Następnie w 1746 r. obraz trafił do Drezna w gronie stu najlepszych obrazów z kolekcji zakupionych przez Augusta III. Eksponowany był w samym sercu apartamentów, w chambre de parade (królewskiej sypialni paradnej) najpóźniej od 1750 r., jako jedyny obok Matki Bożej Carlo Dolciego, i uważany za oryginał mistrza i ulubione dzieło króla (zaginął w 1945 r.). Takie specyficzne zestawienie pobożności niepokalanej Dziewicy i niewygasłego erotyzmu nawróconej grzesznicy wpisywało się w ówczesne pojęcie decorum i funkcję pomieszczenia. (por. T. Weddigen, Mary Magdalene in the desert: the Dresden picture gallery, a crypto-Catholic collection? [w:] G. Feigenbaum, S. Ebert-Schifferer, Sacred possessions: collecting Italian religious art, 1500-1900, Los Angeles 2010, s. 198-199).

Wilanowską Magdalenę Potocki nabył przed 1798 r. właśnie jako kopię obrazu drezdeńskiego, choć różnią się one dość znacznie, przede wszystkim rozbudowaną partią pejzażu w tle. Podobna kopia pojawiła się na rynku antykwarycznym w 2008 r. (Christie's, Londyn, aukcja z 9 września).

Dominika Walawender-Musz