Droga wiejska wśród wydm

W Drodze wiejskiej, zaznacza się kontynuacja tradycji Esaiasa van de Velde, z którego leydejskim uczniem – Janem van Goyenem – zaczął Salomon (w latach 30-tych XVII w.) rozwijać nowy, walorowy krajobraz, jako uwieńczenie obopólnych inspiracji. Wilanowski obraz jest przykładem pejzażu odczuwanego monochromatycznie, z perspektywą powietrzną oddaną poprzez stopniowanie tonów. Poszczególne plany głębi przestrzennej, dawniej silnie zróżnicowane kolorystycznie, teraz zlewają się i tworzą całość, podporządkowaną jednej dominancie. Mówi się, że to mgły holenderskie nauczyły malarzy rozróżniać najdrobniejsze odcienie walorowe, które są podstawą malarstwa monochromatycznego.

Jesiennoruda tonacja barwna, równie znamienna jak repertuar użytych motywów: piaszczysta droga wijąca się wśród wydm i zabudowań wiejskich po kres horyzontu, anonimowe postacie wieśniaków pochłoniętych sprawami życia codziennego, z ledwie zarysowaną sylwetką oddalającego się samotnego wędrowca oraz wszechobecna nuta romantycznej nostalgii – wszystko to jest przejawem swoiście holenderskiego rozumienia natury. W dziele o subtelnych półtonach i urzekającej harmonii kolorystycznej, uchwycił Ruysdael świetliste szare niebo z przebłyskującym skrawkiem błękitu ponad złocistymi wydmami tak, że pejzaż traci dawny narracyjny charakter a pozbawiony dramatyzmu nabiera rysu kontemplacyjnego.

Oparta na diagonalach kompozycja obrazu jest wyważona i pięknie modulowana poprzez rytmiczne zmniejszanie wysokości drzew. Charakterystyczne obniżenie linii horyzontu pozwala stworzyć niezwykle silną sugestię otwartej przestrzeni. Ten sposób patrzenia, pozwalając na niemal pięciokrotną przewagę nieba, mówi zarazem o szczególnie bliskiej zażyłości człowieka z przyrodą a jednocześnie świadczy, że poddał się on już całkowicie jej działaniu, że poczuł się wobec ogromu świata drobną jego cząstką, jednym z wielu elementów, co doskonale współbrzmi z duchem rozwijającej się wówczas filozofii przyrody.

Dominika Walawender-Musz