Ofiara Ifigenii

Przejmująca scena złożenia bogini Artemidzie ofiary z Ifigenii przez jej ojca Agamemnona, opisywana m.in. w tragedii Eurypidesa Ifigenia w Aulidzie z ok. 408-406 r. p.n.e., to temat często podejmowany w sztuce od czasów starożytnych.

Rzecz dzieje się w porcie beockim Aulidzie porą wieczorną, jednak chłodny blask księżycowy – jeden z atrybutów Artemidy – wydobywa z mroku poszczególne obszary płótna, niejednolicie oświetla odziane w antykizująco-sentymentalne stroje grupy postaci. Oś kompozycyjną obrazu wyznacza dym unoszący się z ołtarza ofiarnego wzniesionego u stóp kamiennego posągu bogini. Stojący nieopodal w wieńcu na głowie achajski wieszczek Kalchas, którego przepowiednia zapoczątkowała obecny bieg wydarzeń, wymownym gestem wskazuje na łanię, która za moment zostanie złożona w ofierze zamiast greckiej księżniczki Ifigenii. Ona sama już bezpieczna ulatuje w niebo, łaskawą decyzją Artemidy unoszona do kraju Taurów (Tauryda na Krymie), by zostać tam kapłanką bogini. W słupie skłębionych obłoków zstępuje ku niej z gestem zaproszenia Artemida w asyście uskrzydlonego geniusza podtrzymującego jej stopę i drugiej (słabo dziś czytelnej) postaci unoszącej nad głową draperię jej szaty. Dziewczyna całym ciałem zwraca się ku swej obecnej wybawczyni, lecz spojrzenie pełnych łez oczu zdaje się kierować w stronę jej martwej, nieczułej na ludzkie cierpienie statuy. Nieszczęsny król Agamemnon i jego brat Menelaos, który wraz z Odyseuszem namówił go do tego niecnego postępku ukazani poniżej, na tle unieruchomionej bezwietrzną pogodą flotylli Achajów, modlą się i wykonują dramatyczne gesty.

Na pierwszym planie, po prawej stronie mocno wyakcentowana, postać obnażającej prawą pierś rozpaczającej kobiety w białej udrapowanej szacie i niebiesko-czerwonym zawoju na głowie, z kolczykiem w kształcie perły w lewym uchu (być może Klitajmestra, matka Ifigenii, żona Agamemnona), do której garnie się klęczące przed nią nagie, jasnowłose dziecko (być może młodszy brat Ifigenii, Orestes). W tłumie postaci wyróżniają się postaci uwieńczonych laurem chórzystów w białych chitonach spiętych broszą na lewym ramieniu. W grupie postaci możemy też rozpoznać Achillesa w zbroi z charakterystycznym hełmem zwieńczonym pióropuszem oraz Odyseusza. To pod pozorem małżeństwa z legendarnym bohaterem tessalskim Artemida zwabiła niepodejrzewającą podstępu Ifigenię z Myken (gdzie przebywała z matką) do Aulidy, a za pośrednika w sprowadzeniu córki królowi Argos posłużył właśnie Odyseusz.

Dotychczas w inwentarzach przedstawienie określane było jako Ofiara w Lystrze, jednak identyfikacja ta nie może być utrzymana.

Dominika Walawender-Musz