Dziewczyna w zieleni

Tytus Czyżewski to malarz-poeta, który w latach 1902–1907 studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Józefa Unierzyskiego, Józefa Mehoffera i Leona Wyczółkowskiego. W latach 1907–1909 pobierał nauki w Paryżu, gdzie przebywał także w latach 1910–1912. Poznał wówczas kubizm. To przyczyniło się do zaprzestania tworzenia w zgodzie z panującą wówczas młodopolską tendencją w sztuce i dołączenia do nowych ruchów w polskiej sztuce. W 1917 roku przyłączył się do grupy Ekspresjoniści Polscy (od 1919 roku Formiści), która zapoczątkowała w Polsce awangardę. Gdy Formiści skończyli swoją działalność w 1922 roku Czyżewski wyjechał po raz kolejny do Paryża, gdzie mieszkał do 1930 roku. Po powrocie do kraju związał się z kapistami. Pochodzący z tego okresu obraz Dziewczyna w zieleni, zakupiony do Muzeum Narodowego w 1973 roku w DESA Warszawa, charakteryzuje się płaskimi, autonomicznie traktowanymi plamami barwnymi, które obrysowane są wyraźnym konturem. Zwrócona na wprost młoda dziewczyna siedząca na krześle ustawionym przy stole trzyma ręce w usytuowanym na nim koszu. Odnosi się wrażenie, że rękoma bohaterka wykonuje jakąś czynność, jednak – co zawraca uwagę – jej wzrok nie jest skierowany w stronę tej pracy. Twarz ze smutnym wyrazem sprawia wrażenie oddania się odległym od obecnych zadań myślom. Oficjalny strój, zielona sukienka z czerwoną kokardą pod szyją, podkreśla formę skrępowania sylwetki. Przedstawienie można interpretować w taki sposób, że dziewczyna jest na tyle pogrążana w rozmyślaniach, że wykonywana czynność traci całkiem znaczenie. Na stole umieszczone są naczynia bez zachowania realistycznego porządku. W podobnej stylistyce namalowany został Portret Magdaleny Potworowskiej w 1935 roku ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Te syntetycznie przedstawione sylwetki pokazane są na tle rozmytych, pomieszanych, dynamicznych plam barwnych.

Beata Małgorzata Wolska