Ukrzyżowanie

W pierwszych wiekach po zmartwychwstaniu Chrystusa, gdy kształtowała się sztuka chrześcijańska, na wschodzie ikoną nazywano każde przedstawienie Chrystusa, Bogurodzicy, Apostołów, Ewangelistów, świętych, aniołów, sceny biblijne lub wizerunki symboliczne związane z liturgią. W tak sformułowanym pojęciu mieści się prezentowany odlew metalowego krzyża z wizerunkiem Ukrzyżowanego Chrystusa, który jest sylwetową ikoną reliefową. Tradycja wykonywania odlewanych przedmiotów kultu chrześcijańskiego wywodzi się z Bizancjum. Prócz importowanych, na Rusi wyroby tego typu zaczęto produkować od końca XI w. w takich ośrodkach jak Kijów, Nowgorod Wielki, Moskwa, a z czasem na terenie całej Rosji. Krzyże należały do powszechnie używanych przedmiotów kultu i towarzyszyły chrześcijanom od urodzin do śmierci. W tradycji wschodniej podkreśla się zwycięstwo Chrystusa nad śmiercią, dlatego Jego postać na krzyżu ukazywana jest bez oznak męki i cierpienia. Zbawiciel z głową przechyloną na prawe ramię, w postawie wyprostowanej, z lekko ugiętymi kolanami, raczej zdaje się stać niż wisieć bezwładnie na krzyżu. Szeroko rozłożone ramiona Chrystusa wskazują na gotowość przyjęcia grzechów ludzkości. Na znak poddania się woli Ojca dłonie Syna są otwarte, a palce wyprostowane. Oparcie osobno przybitych stóp na dolnej ukośnej belce symbolizuje dostojeństwo i majestat. Umieszczona pod krzyżem czaszka symbolizuje Grób Adama – Chrystus, jako Nowy Adam mocą krwi spływającej z ran zmazał grzech Pierwszych Rodziców. W ruskiej tradycji upowszechnił się i częściej był stosowany ośmiokończasty krzyż z trzema poprzecznymi belkami, a właściwie są to dwa nałożone na siebie krzyże, jak widać na przykładzie prezentowanego egzemplarza (patrz S.12789MŁ; S.12791- 12792MŁ; S.12794-12795MŁ; S.12869MŁ; S.12871-12876MŁ).

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967