Bogurodzica Radość Strapionych

Ikona Bogurodzicy zwana Radość Strapionych  lub Radość Wszystkich Strapionych cieszyła się popularnością od czasu cudownego uzdrowienia Eutymii - siostry patriarchy Joachima w 1688 r., patrz S.12772MŁ. Wizerunek występował w różnych wariantach kompozycyjnych. W jednym z najbardziej rozpowszechnionych Bogurodzica trzymająca w ręce berło stoi w obecności aniołów, w otoczeniu cierpiących, potrzebujących i chorych,. Zazwyczaj na banderolach w tle pojawiają się słowa liturgicznego śpiewu – stichiry, od której wzięło nazwę przedstawienie ”Radości wszystkich strapionych i Orędowniczko pokrzywdzonych…”. Nierzadko tego typu wizerunki były odlewane w formie pojedynczych plakiet. Na prezentowanej ikonie środkowe pole obrazowe otacza bordiura z przedstawieniami w medalionach: przy górnej krawędzi Deesis (Chrystus z adorującymi  Bogurodzicą i Janem Chrzcicielem), przy bocznych i dolnej – archaniołowie i prorocy. Do wykonania takiego odlewu używano dwóch osobnych modeli ikony i bordiury złożonych do jednego odcisku matrycy w skrzynce formierskiej. Po wyciśnięciu i wyjęciu modeli zamykano skrzynkę i wlewano roztopiony metal, a po jego ostygnięciu wyciągano jednoczęściową plakietę. W ten sposób dla kolejnych odlewów w miejsce środkowej ikony do takiej samej bordiury można było włożyć model innego wizerunku. Tradycja odlewanych w metalu przedmiotów kultu przyniesiona została na Ruś z Bizancjum. Od końca XVII w. udoskonalili i upowszechnili ją nie uznający reformy liturgicznej i nie używający obcych ikon staroobrzędowcy zwani także starowiercami, patrz S.12800MŁ, S.12835, S.12863MŁ. W XIX w. w Rosji oprócz wysokiej klasy warsztatów powstawało wiele małych domowych wytwórni odlewniczych. Popyt na ikony oraz inne mosiężne przedmioty kultu był znaczny nie tylko wśród starowierców, ale także wśród prawowiernych wyznawców należących do cerkwi prawosławnej moskiewskiego patriarchatu.
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967