Fetysz

W tradycyjnych kulturach afrykańskich pojęcie własności jest bardzo skomplikowane i zróżnicowane. Fetysz osobisty jest przykładem własności materialnej indywidualnej. U Dogonów można wyróżnić dobra materialne o charakterze użytkowym oraz niematerialne, symboliczne, jak na przykład pieśni czy zaklęcia. Istnieje też podział własności ze względu na typ właściciela. Można tu wymienić oczywiście własność prywatną (indywidualną, osobistą) najczęściej przechowywaną w spichlerzach i zabudowaniach mieszkalnych. Ważniejsza jednak wydaje się własność rodzinna (zbiorowa, grupowa), którą zarządza ginna bana, oraz własność komunalna, do której prawo ma cała wspólnota. U Dogonów istnieje też własność przodków, którą żyjące pokolenie tylko zarządza (ale jej nie posiada) i zobowiązane jest przekazać następnej generacji. Ten typ własności dotyczy przede wszystkim ziemi i obiektów kultu religijnego. Jednym z ważniejszych przedmiotów stanowiących własność jest ziemia, rozumiana jako miejsce przebywania, ale także jako: ziemia uprawna, pastwiska czy tereny łowieckie. Korzystanie z niej jest regulowane przez tradycyjne prawo i obyczaj. Ziemia tradycyjnie jest własnością przodków lineażu bądź dużej rodziny i nie można jej sprzedać. Powierza się ją małej rodzinie tylko do uprawy na czasowe użytkowanie. Wszystkie pola uprawne przynależne rodowi lub lineażowi ułożone są na planie spirali. Uważa się zwyczajowo, że w centrum „spirali” znajdują się najlepsze, najbardziej żyzne działki. Młodzi małżonkowie dostają pola daleko od centrum, ale z biegiem lat ginna bana (patriarcha rodu) przydziela im ziemie coraz lepiej położone. Ten system czasowego oddawania ziemi pod uprawę poszczególnym rodzinom prowadzi do tego, że najstarsi członkowie rodów lub lineaży uprawiają najlepsze pola, położone najbliżej wiosek.

Ewa Prądzyńska