Zygmunt August – szkic portretowy

Portret pełni funkcję upamiętnienia postaci znaczących dla historii bądź osoby, dla której ma wartość sentymentalną. Jest to sposób na zatrzymanie na dłużej wizerunku kogoś istotnego.

Jan Matejko, choć nie żył w tym samym czasie co przedstawiony monarcha, sportretował Zygmunta Augusta. Był on ostatnim królem z dynastii Jagiellonów, wybranym vivente rege, czyli za życia ojca. W momencie koronacji miał dziewięć lat. Decyzja ta wynikała ze strachu Bony Sforzy przed pozbawieniem syna korony, gdyby król umarł przed osiągnięciem przez potomka pełnoletniości. Zygmunt August stał się małoletnim władcą Litwy i Polski; to jedyny przypadek, gdy w Polsce panowało dwóch królów jednocześnie. Samodzielnie zaczął rządzić po śmierci ojca, to jest od 1548 roku.

Nawet weryzm anachronicznego przedstawienia, opierającego się na źródłach z epoki, nie stworzy dokumentu równego fotografii. Matejko tak wypowiadał się o swojej twórczości: „Ja maluję epokę, a zapiski kronikarzy i historyków to nie ewangelia, nie Pismo Święte, ja robię po swojemu i basta!”.

Artysta podczas nauki w akademii był uważany za ucznia ambitnego. Z ogromną starannością oddawał strukturę rysowanych przedmiotów – detale zbroi czy tkanin. Nie zapominał przy tym o swoich zainteresowaniach – historii, którą mógł zgłębiać dzięki najstarszemu bratu Franciszkowi, pracującemu w Bibliotece Jagiellońskiej. Połączenie dwóch pasji sprawiło, że historia została wyrażona w dziełach dopracowanych, o dużej wartości artystycznej.

Klara Sadkowska