Muza Urania

Obraz łączony jest z nazwiskiem Domenica Zampieriego. Malarz urodził się w Bolonii i tam początkowo studiował u Denisa Calvaerta, by następnie – po kłótni z mistrzem – udać się do Accademia degli Incamminati prowadzonej w Bolonii przez braci Annibale i Agostina Carraccich oraz ich kuzyna Lodovica, gdzie ze względu na niski wzrost nadano mu przydomek Domenichino (wł. „mały Domenico”). W 1602 r. udał się do Rzymu.

W swych dziełach Domenichino obficie korzystał z wzorów Raphaela i Annibale Carracciego, uzasadnień szukając w teoriach swego przyjaciela Giovanniego Battisty Agucchiego, z którym współpracował przy Traktacie o malarstwie. Cel sztuki upatrywali oni w przezwyciężaniu niedoskonałości natury poprzez rozwijanie „idei piękna” (idea del bello), osiąganym na drodze naśladowania najlepszych przykładów sztuki starożytnej i renesansowej. Tak pojęte naśladownictwo nie jest kopiowaniem, ale procesem twórczym inspirowanym teorią retoryczną. Z tej koncepcji wynika nieoczywiste dziś podejście do kopiowania, którego specyfikę ukazuje spór Domenichina z Lanfranco, gdy ten ostatni oskarżył go o plagiat z Agostino Carraciego. Większość poproszonych na świadków malarzy i krytyków - w tym Poussin i antykwariusz i krytyk, a późniejszy biograf Bellori - broniła dzieła Domenichino jako godnej pochwały imitacji.

Dobrze wykształcony i oczytany Domenichino udzielał się też na polu muzyki, jako wynalazca instrumentów odpowiadających stylowi moderno lub temu, co Monteverdi nazwał „seconda pratica”. I tu korzystał z wzorów starożytnych. Za florenckim kompozytorem Giulio Caccinim utrzymywał, że celem artysty jest „poruszenie pasji umysłu”. Stąd sugestywna poza i wyrazistość gestów wilanowskiej Uranii.

Analogii do Uranii szukać można wśród dzieła Rafaela. Motyw kobiety z głowa skierowaną ku górze przewija się nader często na płótnach Caracciego, a ich wspólnym mianownikiem może być np. słynna głowa Niobe - kopia rzymska z czasów Nerona wg oryginału greckiego z 2. poł. IV w. p.n.e. znaleziona w Rzymie w 1583 r.

Dominika Walawender-Musz