Portret Aleksandra Wielkiego

Obiekt wyobraża prawy profil głowy Aleksandra Wielkiego z lekko kręconymi włosami, które przytrzymuje opaska. Rogi powyżej uszu portretowanego mają utożsamiać Aleksandra z egipskim bogiem Amonem. W podobny sposób Aleksander Wielki był przedstawiany na monetach. Prezentowany obiekt to owalny, wypukły wycisk na płaskim tle, obwiedziony cienkim wałkiem i marginesem. Wycisk jest identyczny jak opisany w „Dactyliothecae universalis” Philippa Daniela Lipperta.

Gemma to kamień szlachetny lub półszlachetny w kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio (albo integlia), z reliefem wypukłym - kamea. Wykonywane z cennych  kamieni o zróżnicowanym warstwowo  kolorycie, urzekały pięknem i precyzją wykonania. Były używane jako elementy  biżuterii, zdobiły naszyjniki, medaliony, pierścienie, bransolety, tabakierki, szkatułki, zegary, kabinety, itp. Na ich cenę rynkową składała się wartość użytego kamienia, jego opracowanie oraz jubilerska oprawa.

Stanisław Kostka Potocki gromadził swą kolekcję gemm w ramach prowadzonych przez niego badań nad sztuką starożytną, opublikowanych w dziele O sztuce u dawnych czyli Winkelman Polski, wydanej w Warszawie w 1815 roku.

Do celów studyjnych nad ikonografią antyczną służyły badaczom i kolekcjonerom zestawy kopii gemm, wykonywanych ze specjalnie przeznaczonych do tego celu past, tzw. wyciski.  Były one wiernymi odbitkami reliefu  i  kształtu gemm, lecz nie uwzględniały zróżnicowania kolorystycznego. Obecnie w zbiorach wilanowskich znajdują się tylko wspomniane wyciski gemm, pozostałości  warsztatu naukowego S. K. Potockiego, natomiast jego kolekcja uległa rozproszeniu.

W zespole 239 zachowanych wycisków wyróżnić należy trzy grupy obiektów. Pierwsza, to wyciski gemm antycznych. Drugą i trzecią  grupę stanowią wyciski  kopii gemm antycznych i kamieni wykonanych  na wzór  starożytnych.

Oryginalną gemmę z daktylioteki  Lippert’a znajdziesz tutaj: Aleksander Wielki 

Ilustracje pochodzą ze zbiorów Rijksmuseum Amsterdam oraz “Le gemme antiche di Anton-Maria Zanetti di Girolamo”, Zanetti, Antonio Maria, 1750; oraz “Images des héros et des grands hommes de l'antiquité. Dessinées sur des médailles, des pierres antiques & autres anciens monumens”, Canini, Giovanni Angelo, 1731;

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)