Dwa profile chłopców [Portrety popiersiowe Commodusa i Anniusza Verusa]

Prezentowany obiekt to elipsoidalny wycisk, na lekko wklęsłym, płaskim tle z marginesem. Przedstawione są na nim dwa popiersia chłopięce, zwrócone do siebie twarzami. Z lewej strony widnieje Anniusz Werus, a z prawej Lucjusz Kommodus. Obaj chłopcy mają krótkie kędzierzawe włosy, ubrani są w tuniki spięte na prawym ramieniu.

Chłopcy byli braćmi, synami Marka Aureliusza i cesarzowej Faustyny ​​Młodszej. Anniusz Werus urodził się pod koniec 162 r. n.e. był dwunastym z czternastu dzieci cesarza rzymskiego. Lucjusz Komodus urodził się 161 r. n.e.

Obaj chłopcy zostali nazwani Cezarami 2 października 166 r., w triumfie świętującym zwycięstwo Rzymian w wojnie partyjskiej. Anniusz miał wtedy trzy lata, Kommodus pięć. Po raz pierwszy takie małe dzieci zostały bezpośrednio nazwane spadkobiercami Imperium. Anniusz zmarł jednak wkrótce, a Kommodus został cesarzem. Wizerunek chłopców powstał zapewne w 166 r lub niedługo później. Wycisk jest identyczny jak opisany w „Dactyliothecae universalis” Philippa Daniela Lipperta.

Kamieniem oryginalnym pierwotnym była onyksowa kamea - obecnie zaginiona. Kamea to rodzaj gemmy, czyli kamienia szlachetnego lub półszlachetnego w kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio (albo integlia), z reliefem wypukłym - kamea. Wykonywane z cennych  kamieni o zróżnicowanym warstwowo  kolorycie, urzekały pięknem i precyzją wykonania. Były używane jako elementy  biżuterii, zdobiły naszyjniki, medaliony, pierścienie, bransolety, tabakierki, szkatułki, zegary, kabinety, itp. Na ich cenę rynkową składała się wartość użytego kamienia, jego opracowanie oraz jubilerska oprawa.

Stanisław Kostka Potocki gromadził swą kolekcję gemm w ramach prowadzonych przez niego badań nad sztuką starożytną, opublikowanych w dziele O sztuce u dawnych czyli Winkelman Polski, wydanej w Warszawie w 1815 roku.

Do celów studyjnych nad ikonografią antyczną służyły badaczom i kolekcjonerom zestawy kopii gemm, wykonywanych ze specjalnie przeznaczonych do tego celu past, tzw. wyciski.  Były one wiernymi odbitkami reliefu  i  kształtu gemm, lecz nie uwzględniały zróżnicowania kolorystycznego. Obecnie w zbiorach wilanowskich znajdują się tylko wspomniane wyciski gemm, pozostałości  warsztatu naukowego S. K. Potockiego, natomiast jego kolekcja uległa rozproszeniu.

W zespole 239 zachowanych wycisków wyróżnić należy trzy grupy obiektów. Pierwsza, to wyciski gemm antycznych. Drugą i trzecią  grupę stanowią wyciski  kopii gemm antycznych i kamieni wykonanych  na wzór  starożytnych.

Oryginalne gemmy z daktylioteki Lippert’a znajdziesz tutaj: gemma 1, gemma 2;

Ilustracje pochodzą ze zbiorów Staatliche Museen zu Berlin oraz Rijksmuseum Amsterdam.

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)