Ukrzyżowanie, Chrystus Anioł Wysokiej Rady, Bogurodzica Ratunek Zagubionych, Bogurodzica Hodigitria, Sobór Męczenników

Zestawianie kilku wizerunków na jednym podobraziu należy do wschodniej tradycji. Na terenach Rusi ikony takie pojawiły się przypuszczalnie pod koniec XIV w. najstarsze znane przykłady pochodzą z XV w. z Nowgorodu Wielkiego. Zazwyczaj zestawiano szczególnie czczone, cudami słynące wizerunki Bogurodzicy, świętych orędowników w konkretnych potrzebach lub sceny ewangeliczne. Na prezentowanej ikonie umieszczono, poczynając od górnego lewego naroża: Chrystus Anioł Wysokiej Rady, Bogurodzica Eeleusa, Bogurodzica Hodigitria, święci – Gurij, Samon, Awiw. Przedstawienia uzupełnia swoją treścią umieszczony w środkowym polu wizerunek Ukrzyżowanego Chrystusa, zwieńczony postacią Pana Zastępów – Jahwe Sabaoth (patrz S.12792-12795MŁ; S.12871MŁ; S.12872MŁ; S.12875MŁ). Wizerunek Chrystusa ukazuje młodzieńczego Zbawiciela przed Wcieleniem, jako uskrzydlonego Anioła w szatach archanielskich, w nimbie z wpisanymi dwoma przenikającymi się rombami tworzącymi ośmiopromienną gwiazdę, symbolizującą Majestat Stwórcy i tajemnicę Jego Bóstwa. Po raz pierwszy, w odwołaniu do proroctwa Izajasza (Iz 9, 5-6), Chrystus został nazwany Aniołem Wielkiej Rady przez Jana Damasceńskiego w homilii na dzień Narodzenia Bogurodzicy. Przed wizerunkiem Bogurodzicy Eleusy w typie Ratunek Ginących modlono się za ludzi nie mających nadziei na ratunek i porzucających łono cerkwi (patrz S.12682MŁ). Wizerunek Bogurodzicy Hodigitrii, nazywany czasem Czestochowską, jest wariantem kopii ikony Hodigitrii z Jasnej Góry podarowanym w 1813 r. przez ojców paulinów wojskom rosyjskim, które przepędziwszy wojska napoleońskie zajęły Częstochowę. Warianty umieszczonej w Kazańskim Soborze w Petersburgu kopii są znane w Rosji pod nazwą Skruszenia Twardych Serc. Męczennicy z czasów cesarza Dioklecjana Gurij, Samon i Awiw (Guriasz, Samon i Habib) – obrazowani zawsze razem, są opiekunami młodych małżeństw, a także żon, do których zniechęcili się mężowie. 

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967