Tracha bilonowa

W połowie XI wieku w mennictwie bizantyjskim nastąpiły istotne zmiany. Monety bito nową techniką, dzięki czemu uzyskały one kształt spłaszczonej miseczki, zwanej trachy. Najwcześniej pojawiły się trachy złote, następnie elektronowe, srebrne i bilonowe. Ta specyficzna forma monet bizantyjskich utrzymała się do XIV wieku. Za panowania dynastii Komnenów (1081–1185) rewolucja dokonała się również w wyobrażeniach i napisach monetarnych. Religijna retoryka była skutkiem ówczesnej sytuacji politycznej i zmagań z niewiernymi. Chodziło o podkreślanie boskiego pochodzenia władcy i manifestację chrześcijaństwa. Głównym motywem awersów była stojąca lub siedząca na tronie postać Chrystusa oraz Matka Boska. Postać władcy w „cywilnych” szatach, z insygniami (berłem z proporcem, globem lub krzyżem) umieszczana była na rewersie. W języku legend nastąpiło przejście z łaciny na grekę. Cały ten zespół idei znalazł odbicie na monetach ostatniego z rodu Komnenów – Manuela I (1143–1180).

Prezentowane aspron trachy wybite zostało z bilonu (stop srebra ok. 16% i brązu ok. 82%) i przynosi treści wskazujące na boski rodowód cesarza. Przez apologetów Manuel określany był jako najświętszy wśród cesarzy, najbardziej sprawiedliwy, hojny, mądry. Zgodnie z dominującym trendem aa awersie monety przedstawione zostało wyobrażenie siedzącego na tronie Chrystusa, któremu towarzyszy grecka inskrypcja: IC–XC (Jezus Chrystus). Na odwrocie pojawia się scena koronowania władcy przez Marię Dziewicę. Święta otoczona aureolą, prawą ręką koronuje, a lewą błogosławi stojącego obok Manuela. Cesarz ubrany jest w ozdobną szatę (loros) i trzyma w rękach berło z proporcem (labarum) oraz glob zwieńczony krzyżem. Legenda sprowadza się do imienia władcy i Maryi.

Po śmierci Manuela (1180), imperium bizantyjskie pogrążyło się w wojnie domowej. Do mennictwa państw sukcesyjnych przeszło wiele wyobrażeń monetarnych z okresu panowania Komnenów: postacie Chrystusa, Matki Boskiej i świętych.

Genowefa Horoszko