Pamiątki z getta łódzkiego Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Przekazany do Muzeum POLIN zbiór pamiątek z getta łódzkiego należał do Żydówki, która pracowała w Wydziale Mieszkaniowym (niem. Wohnungsabteilung). Wydział zarządzał gospodarką lokalową w getcie (głównie zajmując się kwaterunkiem Żydów przesiedlonych do getta oraz wyszukiwaniem lokali dla powstających wydziałów i resortów pracy).
Łódź w czasie okupacji została wcielona do Rzeszy Niemieckiej stając się częścią regionu administracyjnego o nazwie Kraj Warty (niem. Watherland). Getto łódzkie (Litzmanstadt Ghetto; https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/l/497-lodz/116-miejsca-martyrologii/48287-getto-w-lodzi), zostało ostatecznie odizolowane od reszty miasta 30 kwietnia 1940 r. Zlokalizowano je w najbardziej zaniedbanej części Łodzi (Bałuty i Stare Miasto). Na terenie zaledwie 4,13 km2 skoncentrowano w szczytowym momencie aż 180 tys. osób, czego konsekwencją były powszechny głód oraz wysoka śmiertelność.
Litzmanstadt Ghetto przetrwało aż do sierpnia 1944 r., będąc najdłużej funkcjonującym gettem na ziemiach polskich. Fakt długiego utrzymywania getta wynikał z jego specyfiki, jaką była skala pracy przymusowej oraz zyski generowane przez funkcjonujące na terenie getta zakłady. W latach 1943-1944 na terenie łódzkiego getta funkcjonowało ponad 100 zakładów, a liczba zatrudnionych w nich osób wzrosła do 95%. Zakłady te były nazywane przez mieszkańców getta „resortami” (niem. Arbeitsresort). Instytut Pamięci Jad Waszem podaje informację, że Artur Greiser (gubernator Kraju Warty), podczas procesu w Polsce w 1946 r. zeznał, jakoby łódzkie getto było jednym z najważniejszych ośrodków przemysłowych w Rzeszy, a władze zarobiły miliony marek dzięki przymusowej pracy Żydów (https://www.yadvashem.org/education/other-languages/polish/educational-materials/ghetto-lodz/history.html, dostęp14.04.2021).
Do zbioru zachowanych przez kobietę pamiątek z getta łódzkiego należą: opaska na ramię z nazwą wydziału, dla którego pracowała, oprawna w metalowy kabłąk moneta, niewielka skórzana portmonetka oraz mydło przydziałowe z getta z wytłoczonym napisem „RIF” i numerem. Po zakończeniu wojny kobieta wyjechała na stałe do Wiednia, dokąd zabrała ze sobą pudełko mieszczące wymienione pamiątki. Przedmioty towarzyszyły jej do końca życia jako swego rodzaju relikwie. Po śmierci kobiety (w 2011 r.) przyjaciółka, która się nią opiekowała przekazała przedmioty znajomemu (darczyńcy), który jako wykształcony historyk miał otoczyć je należytą opieką i szacunkiem. Po czterech latach zdecydował się na przekazanie przedmiotów do zbiorów Muzeum POLIN. Nazwisko kobiety nie jest znane.

Marta Frączkiewicz