Bogurodzica Hodigitria

Bogurodzica Hodigitria Gruzińska, Rosja, XIX w.
Do szczególnie czczonych ikon wschodniego chrześcijaństwa należały wizerunki Bogurodzicy Hodigitrii – patrz S.12677MŁ. Jeden z jej wariantów, zwany w tradycji moskiewskiego prawosławia Bogurodzicą Gruzińską, pojawił się w Rosji w XVII w. Po pokonaniu Gruzji przez Abbasa I Wiekiego w 1622 r. wiele zrabowanych przedmiotów kultu chrześcijańskiego trafiło z Gruzji do Persji, gdzie nabywali je kupcy. Niejaki Stefan Łazariew, zarządca rosyjskiego kupca Grzegorza Łytkina, nabył w ten sposób ikonę Bogurodzicy i przywiózł do Jarosławia w 1629 r., a Łytkin ofiarował ją monasterowi w Krasnych Gorkach nad rzeką Piną pod Archangielskiem. Obraz zasłynął cudami. W 1654 r. ikonę dla zmiany ozdobnego okładu przywieziono do Moskwy. Wykonujący zlecenie złotnik Gabriel Jewdokim polecił przed ikoną Guzińskiej Bogurodzicy śmiertelnie chorego syna. Chłopiec ozdrowiał, a ojciec zamówił u znanego moskiewskiego malarza ikon Szymona Uszakowa kopię, którą ofiarował do cerkwi Trójcy Świętej w Nikitnikach pod Moskwą. Potwierdzeniem cudów było ustanowienie w 1658 r. przez cara Aleksego I Romanowa i patriarchę moskiewskiego Nikona święta ikony na dzień przybycia do Krasnych Gorek 4 września (22 sierpnia wg kalendarza juliańskiego). Rozporządzeniem z 1698 r. polecono corocznie przenosić ikonę do Archangielska, Wołogdy, Wiekiego Ustiuga, Moskwy i nawet na Sybir. Krasnogorski monastyr został zamknięty w czasie komunistycznych prześladowań po rewolucji 1917 r., podobno ostatni raz oryginał ikony widziano podczas procesji do Archangielska w 1946 r., potem ślad po niej zaginął. Słynący cudami pierwowzór i kopie Bogurodzicy Gruzińskiej ozdabiano kosztownościami w postaci okładów i wotów dziękczynnych, co w młodszych kopiach wykonywanych do prywatnego użytku przekładało się zastosowaniem bogatej ornamentyki malarskiej imitującej kosztowności, jak widać na prezentowanej ikonie.
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967