Denar Władysława II

Wraz ze śmiercią Bolesława Krzywoustego w 1138 roku w Polsce nastał okres rozbicia dzielnicowego. Państwo piastowskie zostało podzielone pomiędzy jego synów, spośród których władzę zwierzchnią objął najstarszy, Władysław. Zakres jego suwerennej władzy, obok przywileju prowadzenia polityki zagranicznej i zawierania traktatów, obejmował także wyłączne prawo do emisji pieniądza.

W ciągu ośmiu lat panowania (1138–1146), zakończonego przegraną wojną z młodszymi braćmi i koniecznością opuszczenia kraju, Władysław Wygnaniec wprowadził do obiegu kilka chronologicznie po sobie następujących emisji denarów. Odbywało się to w związku z prowadzoną cyklicznie wymianą pieniądza, która polegała na wycofywaniu monet będących w użyciu i zastępowaniu ich denarami nowymi, łatwymi do odróżnienia z uwagi na odmienne od poprzednich wyobrażenia. Wymianę przeprowadzano po korzystnym dla władcy przeliczeniu (na przykład cztery nowe denary za sześć starych). Stanowiła ona dla władcy istotne źródło dochodu.

Po emisji denara, związanego z początkiem panowania księcia Władysława, z przedstawieniem władcy na tronie i sceną walki rycerza z lwem do obiegu wprowadzono monetę z wizerunkiem władcy trzymającego tarczę i miecz oraz z wyobrażeniem św. Wojciecha na rewersie. Datowana jest na lata 1141–1143. Wizerunek księcia Władysława na monecie nie jest jego wiernym portretem, lecz symbolem władcy, godności ukazanej poprzez wymowę miecza i tarczy, które symbolizowały gotowość chrześcijańskiego władcy do obrony ładu państwowego, porządku moralnego i Kościoła przed wrogami zewnętrznymi i złem duchowym. Ze świecką treścią awersu koresponduje przedstawienie patrona Polski św. Wojciecha z pastorałem i księgą Ewangelii – podporą panującego.

Denar ten należy do najczęściej spotykanych XII-wiecznych polskich monet, został wybity w nakładzie około 2 milionów egzemplarzy. Wytwarzane w mennicy krakowskiej monety Władysława Wygnańca obiegały przede wszystkim w Małopolsce z ziemią sandomierską i lubelską, w Polsce środkowej, na Śląsku i w Wielkopolsce. Pozostały w użyciu przez kilkadziesiąt lat, obiegając wspólnie z monetami Bolesława Kędzierzawego (1146–1173).

Tomasz Markiewicz