Projekt niezrealizowanej polichromii do kościoła akademickiego KUL. Widok strony południowo-zachodniej nawy

Ważną częścią twórczości Jerzego Nowosielskiego są polichromie w świątyniach prawosławnych, grecko- i rzymskokatolickich, będące wyrazem współistnienia i przenikania się kultury wschodu i zachodu, malarstwa ikonowego i sztuki abstrakcji. Na początku lat 60. XX wieku artysta otrzymał propozycję wykonania polichromii w kościele akademickim Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Podobnie jak w przypadku innych projektów malarstwa monumentalnego Nowosielski traktował je jako rodzaj kazania ekumenicznego, którego celem było pokazanie jedności kultu. Jak wynika z listu artysty do A. Grzegorczyka, dla Lublina stworzył „projekt zupełnie zresztą bezkompromisowy” o klarownym ikonograficznie przekazie, na realizacji którego szczególnie mu zależało. Niestety, wizję Nowosielskiego odrzucono, a zamysł artysty obrazuje jedynie zespół zachowanych szkiców projektowych, których dziewięć zakupiło do zbiorów Muzeum Narodowe w Lublinie dzięki dotacji ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Nowosielski opracował nie tylko całościową koncepcję dekoracji malarskiej, ale i wyposażenie świątyni, obejmujące formę ołtarza głównego. Projekt polichromii, zgodny z tradycyjnym programem kościołów bizantyńskich, zakładał strefową kompozycję ujętych w ramy scen wypełniających wnętrze. Podobnie jak w przypadku projektów dekoracji malarskiej innych świątyń Nowosielski przygotował dla kościoła św. Krzyża kilka wersji polichromii, różniących się zarówno programem ikonograficznym, jak i kolorystyką.

Projekt dekoracji ścian nawy głównej świątyni przewidywał sceny Drogi Krzyżowej. Ikonografię Drogi Krzyżowej obecnej w tradycji zachodniego malarstwa Nowosielski nazywał „okrutnym, sadystycznym komiksem”. W realizowanych scenach Męki Pańskiej unikał naturalizmu, odchodził od narracyjności i napięcia emocjonalnego na rzecz wyważonych, syntetycznych kompozycji „[…] żeby było smutne, czy nawet dosyć ponure, ale bez tego krzyku uczuciowego, który w przypadku takich spraw ja odczuwam jako coś nieprzyzwoitego”. Wydzielone podziałami figuralne sceny przedstawiające dźwigającego krzyż Chrystusa współistnieją z portretami świętych i formami geometrycznymi. Nowosielski stworzył również drugi wariant dekoracji nawy, zastępując Drogę Krzyżową ikonografią poświęconą życiu Marii.

Anna Hałata