Nasturcje

Motyw nasturcji w twórczości Stanisława Wyspiańskiego (1869–1907) – jednego z najoryginalniejszych artystów młodopolskich, pojawił się w dekoracji malarskiej kościoła Franciszkanów w Krakowie. Realizując zlecenie, Wyspiański posłużył się między innymi poddanymi stylizacji przykładami rodzimej flory połączonej z geometryzowanym tłem. Motywy floralne odgrywały w artystycznym oeuvre twórcy istotną rolę; pojawiały się jako tło lub dopełnienie rysowanych pastelami portretów czy witraży, a także jako wiodące, samoistne elementy w projektach ściennych dekoracji malarskich. Czerpiąc inspirację z natury, sięgał po roślinne formy również w autorskich wydaniach dramatów czy na łamach „Życia”, nad którym objął kierownictwo artystyczne. Pojawiały się w nich często ujęcia dziko rosnących polnych kwiatów, zaczerpnięte z kart Zielnika artysty, które traktował jako jeden z najważniejszych elementów rodzimego pejzażu. Nad realizacją projektu polichromii Wyspiański pracował w latach 1895–1897. W 1897 roku uzupełnił geometryczną dekorację ścian w prezbiterium, transepcie i zachodnim przęśle kościoła motywami kwiatowymi – róż, nasturcji i bratków. Omawiana kompozycja powstała w roku 1903 – kilka lat po zakończeniu prac nad polichromią, jako autorskie powtórzenie projektu znajdującego się w Muzeum Narodowym w Krakowie (1897) – odwrócone i rozbudowane o pas geometrycznego ornamentu. Nasturcje noszą typowe cechy stylu Wyspiańskiego – z dominującą płaską plamą barwną i wyraźnym konturem. Wynikająca z morfologii rośliny miękka, giętka linia splecionych pędów odpowiadała jego temperamentowi, oddając jednocześnie naturalny kształt i budowę roślin. Podobnie jak inne motywy floralne, które wyszły spod ręki artysty, Nasturcje dowodzą wirtuozerii, z jaką odwzorowywał naturę i stylizował ją na potrzeby realizowanych projektów. Doskonałe wyczucie kompozycji, złożonej ze skontrastowanych, pozornie odległych elementów, takich jak dekoracyjny układ splątanej łodygi, delikatna linia kwiatów, oraz surowej, geometrycznej ornamentyki tła korespondującej z żyłkowatymi podziałami sercowatych liści, pozwoliło na uzyskanie równowagi i logicznego ładu przedstawienia. Dynamikę motywu floralnego wzmacnia kolorystyka wyrazistych plam barwnych, charakteryzująca całą dekorację malarską kościoła Franciszkanów.

Anna Hałata