Pejzaż wileński

Michał Rouba urodził się w Wilnie w rodzinie o tradycjach patriotycznych. Ojciec malarza był badaczem spuścizny Adama Mickiewicza, dziennikarzem i regionalistą. Utrzymywał kontakty z ważnymi postaciami nauki i sztuki. Wczesne próby plastyczne syna oceniali Mikołaj Čiurlionis i Ferdynand Ruszczyc. Potwierdzony talent rozwijał w akademii krakowskiej i na Uniwersytecie Stefana Batorego. Artysta pozostał wierny miejscu urodzenia – Wilnu, gdzie pracował do śmierci w 1941 roku. W dwudziestoleciu międzywojennym uczestniczył w licznych przedsięwzięciach artystycznych. Z Ludomirem Slendzińskim założył Wileńskie Towarzystwo Artystów Plastyków, ugrupowanie propagujące tak zwany nowy klasycyzm. Kierował nim w latach 30., uczył rysunku w szkołach wileńskich. Regularnie wystawiał w kraju, za granicą, wielokrotnie zdobywał nagrody.

Malarstwo Rouby jest zjawiskiem oryginalnym na gruncie sztuki polskiej, choć ogranicza się do pejzaży, spójnych tematycznie i stylistycznie. Kwintesencją twórczości jest cykl około dwudziestu widoków z Wilna i okolic z lat 1929–1933. Zalicza się do niego też Pejzaż wileński. Cykl prezentuje nietypowy obraz miasta złożony z widoków ubogich dzielnic, starych zaułków, skromnych domków, sklepików i smutnych podwórek. Na płótnach artysty zamieniają się w odrealnioną, senną rzeczywistość. Przeważają opustoszałe fragmenty miasta, w których rzadko zjawiają się ludzie. Miasto i jego pojedynczy mieszkańcy, ukazani przy pomocy uproszczonych, klarownych form, sprawiają wrażenie zawieszonych w czasie i przestrzeni. Malarz pragnął uchronić od zapomnienia odchodzący w dobie industrialnych przemian swój umiłowany świat. Wilno na obrazach Rouby staje się romantyczną, bajkową krainą, przypominającą świat widziany oczyma dziecka. Malarz stwarzał to wyobrażenie, posługując się przemyślaną kompozycją, syntezą elementów przedstawieniowych konsekwentnie pozbawianych szczegółów i specyficzną kolorystyką. W Pejzażu wileńskim jest ona prawie monochromatyczna. Ukazane w przeźroczystych brązach i szarościach malownicze przedmieścia Wilna z samotnym drewnianym domkiem na pagórku, przy którym czuwają na pół uschnięte sosny, z zakolem rzeki Wilii w dole, ewokują nastrój nostalgii, nasycony niepokojącą refleksją, że ten świat istotnie przeminął.

Bożena Kasperowicz