Bolesław Chrobry na Pomorzu Zachodnim

Urodzony w Moskwie Marian Tomaszewski (1904–1968) rozpoczął naukę w rosyjskim gimnazjum, lecz po rewolucji październikowej przeniósł się z rodzicami do Polski. Matura w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim im. Juliusza Słowackiego w Lublinie (1926) umożliwiła przyszłemu malarzowi zatrudnienie w oświacie, z którą związał niemal całe życie zawodowe. Po uzyskaniu dyplomu na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych uczył rysunku w stołecznych szkołach średnich.

W okresie okupacji hitlerowskiej wrócił do Lublina, gdzie otrzymał funkcję instruktora na kursach plastycznych Janiny Miłosiowej (1896–1983), a później w niemieckiej Szkole Malarsko-Rysunkowej. Równolegle do działalności pedagogicznej Tomaszewski brał udział w podziemnym życiu kulturalnym. Po wyzwoleniu miasta tworzył zręby instytucji z Tymczasowym Zarządem Związku Zawodowego Artystów Plastyków, którego został prezesem.

Doświadczenia lubelskie wpłynęły na powierzenie mu misji organizacji życia artystycznego w Szczecinie, gdzie dotarł we wrześniu 1945 r. W Wojewódzkim Wydziale Kultury i Sztuki pełnił funkcję referenta do spraw plastyki, w lokalnym oddziale ZZAP – wiceprezesa, zakładał Towarzystwo Krzewienia Kultury na Pomorzu Zachodnim i Wolne Studium Sztuk Plastycznych (od 1947 r. Szkoła Sztuk Plastycznych, a od 1948 – Państwowe Ognisko Kultury Plastycznej), którego został kierownikiem.

Wspomnienia wojenne i pionierskie zaangażowanie stały się głównym tematem jego dzieł malarskich, jak prezentowany projekt witraża Bolesław Chrobry na Pomorzu Zachodnim (1947). Dzieło należy do cyklu prac monumentalnych wykonanych lub planowanych w gmachu Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie. Budynek z 1911 r., zaprojektowany w nurcie historyzmu czerpiącego ze stylistyki północnego renesansu, poddano w latach 1946–1947 polonizacji poprzez częściowe zastąpienie niemieckich dekoracji wnętrz scenami z piastowsko-gryfickiej historii regionu. Tomaszewski wykonał między innymi malowidła ścienne Bolesław Chrobry wbija słupy, Ślub Anny Jagiellonki oraz Ziemie zachodnie puklerzem, które po roku jednak usunięto. Witraże zaś nigdy nie powstały.

Szymon Piotr Kubiak