Ćwierćtalar (ort) na pamiątkę śmierci Gustawa Adolfa

Gustaw II Adolf (1594–1632) zginął podczas wojny trzydziestoletniej w bitwie pod Lützen (Saksonia). Zabalsamowane zwłoki króla przewieziono do portu w Wolgast, skąd odpłynęły do Sztokholmu. Na pamiątkę tych wydarzeń w 1633 roku wybito serie złotych i srebrnych monet w imponujących odbitkach wielodukatowych i wielotalarowych. Monety ze szwedzką tytulaturą króla powstały w standardzie niemieckiego systemu monetarnego i typologicznie odpowiadają pomorskim talarom i dukatom. Były to ważne oznaki przyszłego, szwedzkiego panowania na Pomorzu Zachodnim. Od strony graficznej stemple tych monet pełne są zakodowanych symboli i odniesień alegorycznych. Propaganda królewska przedstawiała Gustawa Adolfa jako wybawcę uciemiężonych niemieckich protestantów, a wykreowany mit lwa północy, był aluzją do biblijnego Lwa Judy, będącego symbolem oraz przydomkiem wybrańców z plemienia Judy, w tym także Jezusa z Nazaretu.

Prezentowana moneta ze względu na przedstawienie ma charakter emisji medalowej. Na awersie widnieje oryginalna, alegoryczna kompozycja zmartwychwstania umarłych. Odwołuje się ona do Księgi Ezechiela 37, 1-14: „Ożywienie wysuszonych kości”. W języku symboli, czaszka i kości wyrażają wprawdzie śmierć, ale stanowią też materię organiczną, na której wyrasta nowe życie, tutaj bujnie owocujący krzew winny. Rewers monety dekoracyjnością współgra ze stroną główną. Zwraca uwagę ozdobne obramowanie herbu w formie stylizowanych motywów roślinnych oraz prywatny gmerk (symbole alchemicznej siarki i rtęci) mincmistrza w mennicy erfurckiej Johanna Schneidera. Sygnatura wskazuje na Erfurt, jako miejsce wybicia, ale najpewniej stemple zostały przywiezione do Wolgast, gdzie powstała cała seria pamiątkowych numizmatów bitych w srebrze i złocie, w tym prawdziwe okazy – dziesięcio, dwudziesto i sześćdziesięcio dukatowe.

Genowefa Horoszko