1 złoty

Pod koniec lat 30. XX wieku, w obliczu coraz bardziej komplikującej się sytuacji międzynarodowej, Ministerstwo Skarbu postanowiło przygotować się na wypadek wybuchu wojny. Jednym z podjętych działań było gromadzenie zapasów środków finansowych w postaci pieniędzy papierowych. W tym celu z jednej strony sięgnięto po banknoty wycofane z obiegu (dziesięciozłotowe z dwóch emisji 1926 i 1929 roku) bądź niewprowadzone jeszcze na rynek (banknoty dwuzłotowe z datą emisji 26 lutego 1936 roku), z drugiej postanowiono wydrukować tak zwane bilety państwowe, mające pełnić rolę pieniądza zastępczego. Przygotowano projekty biletów o nominałach 1, 2 i 5 złotych. Głównym motywem zdobniczym miały być wizerunki władców Polski: Bolesława Chrobrego, Stefana Batorego i Jana III Sobieskiego. W związku ze spodziewaną wojną nieprzypadkowo wybrano królów, którym sprzyjała fortuna wojenna. Zamiar wprowadzenia do obiegu biletów państwowych został zrealizowany jedynie częściowo. Do chwili wybuchu wojny wydrukowano jedynie bilety o najniższym nominale, które miały zastąpić niklową monetę jednozłotową, wprowadzoną do obiegu 6 marca 1929 roku. Bilety te wyemitowano w ilości 12 430 000 egzemplarzy. W przeciwieństwie do banknotów nie nosiły one klauzuli prawnej, mówiącej o tym, że są prawnym środkiem płatniczym. Inną różnicą było to, że nie posiadały pokrycia w kruszcu.

Bilety jednozłotowe zaprojektował Leonard Sowiński, grafik Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych, w której wydrukowano bilety, wykonaniem płyt drukarskich zajął się Marian Romuald Polak.

Znaczną część biletów jednozłotowych wprowadzono do obiegu 26 sierpnia 1939 roku i pozostawały w nim również w pierwszych miesiącach okupacji. Wycofano je z obiegu – podobnie jak wiele innych nominałów – 20 maja 1940 roku. Części biletów nie zdołano wprowadzić do obiegu. Zostały one, również w postaci niepociętych arkuszy, ewakuowane we wrześniu 1939 roku na wschód. Do chwili obecnej zachowało się sporo egzemplarzy. Wiele z nich nosi różnego rodzaju usterki w postaci błędów w druku, braku oznaczeń serii i numerów, nadruku jednostronnego itp. Spotyka się również całe lub częściowe arkusze z biletami.

Prezentowany egzemplarz nie posiada wzmiankowanych usterek. Niewątpliwie trafił na pewien czas do obiegu, o czym świadczą zagniecenia, drobne wytarcia i przebarwienia.

Leszek Poniewozik