Fetysz

Według tradycji ustnej Dogonowie nie byli pierwszymi mieszkańcami Masywu Bandiagara. Osiedlając się tutaj około XV wieku zastali lud nazwany przez nich Tellemami (nazwa „tellem” w języku dogo-so oznacza „ci, którzy byli przed nami”), który wzniósł w jaskiniach masywu setki glinianych spichlerzy oraz zostawił miejsca licznych pochówków. Dogonowie uważają obecnie Tellemów za swoich nauczycieli, mistrzów i przypisują im cechy nadprzyrodzone, np. umiejętność latania.

Po czasowym współżyciu z Tellemami (oblicza się ten okres na 300–400 lat), wyparli ich na południowy wschód w rejon dzisiejszej Burkiny Faso, gdzie utożsamiani są powszechnie z ludem Kurumbów, które nigdy nie zostało naukowo potwierdzone. Dogonowie opowiadają, że Tellemowie, którzy byli głównie łowcami, chociaż wyniki badań archeologicznych przeczą tym informacjom, sami opuścili Masyw, po tym jak dogońscy rolnicy wycięli większość okolicznych drzew pod swoje uprawy. Poza tym, jak tłumaczą Dogonowie, sami też wcześniej zastąpili na Masywie Bandiagara innych mieszkańców, którymi byli Andumbulu – istoty odgrywające bardzo ważną rolę w mitologii dogońskiej. Niskorośli Andumbulu ustąpili Tellemom i przenieśli się do buszu. Interesującym jest fakt, że prowadzone w tym rejonie badania archeologiczne potwierdziły trzypoziomowy układ osadnictwa (kultury: Toloy, Tellem i Dogon). Badania prowadzone były w latach sześćdziesiątych XX wieku przez archeologów z Instituut voor Antropobiologie van de Rijksuniversiteit w Utrechcie. Brali w nich udział: J. Huizinga (kierownik), R.M.A, Bedaux, H. Haan, J.D. van der Waals. W trakcie pięciu sezonów badawczych naukowcy spenetrowali 29 jaskiń w okolicy Sanghi i pięć jaskiń w regionie północno-wschodnim, w pobliżu Nokara i Hombori.

Ewa Prądzyńska