Rozeta z kołpaka księcia Franciszka I (1577 - 1620)

Rozety z kołpaka księcia pomorskiego Franciszka I zachowały się do naszych czasów w różnym stanie konserwatorskim: w czterech destrukcji uległy perły, w jednej brakuje diamentu, a dwa mają ułamane uszka. Ponadto w agrafie brakuje jednego z czterech elementów w formie kwiatonu z diamentem.

Duże różnice widoczne są również w stanie zachowania emalii: od bardzo dobrego po szczątkowy. Porównanie rozet pozwala zrozumieć, jak ważną rolę w szesnasto- i siedemnastowiecznej biżuterii odgrywał ten rodzaj zdobień. Kolor wzbogacał i uplastyczniał kompozycję, w przypadku emalii przezroczystej wyraziste akcenty kolorystyczne były często bliskie efektom, jakie dawały kamienie szlachetne, a emalia żłobkowa pozwalała na zdobienie niewielkich nawet powierzchni finezyjnymi, graficznymi ornamentami.

W ozdobach kołpaka Franciszka I stosowano przede wszystkim emalię żłobkową (champlevé). Zdobienie polegało na żłobieniu dłutem zagłębień i rowków w powierzchni metalu, następnie wypełnianiu ich szkliwem i wypalaniu w temperaturze niższej od temperatury topnienia złota. Po ostygnięciu przedmiot był polerowany do momentu uzyskania gładkiej powierzchni. W rozetach z ubytkami emalii można przyjrzeć się, jak wyglądają części przygotowywane pod położenie emalii: złotnik, żłobiąc wgłębienia pozostawiał te ścianki, które miały tworzyć złoty ornament na barwnym tle.

W szczecińskich rozetach zastosowano wiele odcieni emalii. Dominuje przezroczysta rubinowa czerwień, biel, a także błękity i zielenie, zarówno w wersjach nieprzezroczystych, jak i transparentnych.

Monika Frankowska-Makała