Domy przy ul. Zamkowej. Fragment ulicy z rzutem poziomym domów

Jan Kanty Gumowski (1883–1946) studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Już podczas studiów pracował w Muzeum Narodowym w Krakowie przy inwentaryzacji zabytków. Umiejętność precyzyjnego oddawania wyglądu budowli i uroku krajobrazów ziem polskich zaowocowała wydaniem ośmiu tek graficznych poświęconych zabytkom architektury i budownictwa drewnianego, przydrożnym krzyżom i kapliczkom, które obok podejścia rekonstrukcyjnego charakteryzuje techniczna doskonałość. W 1914 roku Gumowski wstąpił do Legionów Polskich i dzięki tworzonym z dużym wyczuciem portretom legionistów i widokom miejsc bitew wkrótce stał się rysownikiem I Brygady. Równocześnie gromadził materiały do rozpoczętych przed wojną tek. Jedną z wcześniejszych poświęcił Lublinowi, gdzie przyjeżdżał kilkakrotnie w ciągu 1916 roku. Po raz pierwszy dotarł tu we wrześniu, z Chełma, na rekonwalescencję po przebytej dezynterii. Kolejne pobyty artysty w mieście przeciągnęły się aż do roku 1917. Prawdopodobnie wówczas powstały rysunki i akwarele dokumentujące zabytki Lublina, na podstawie których stworzył cykl piętnastu plansz litograficznych zamieszczonych w tece Lublin. Motywy architektury polskiej Jana Gumowskiego zeszyt 3, wydanej w 1918 roku w Krakowie. Na wielobarwnych lub czarno-białych kartach ujął przede wszystkim budowle dzielnicy żydowskiej na Podzamczu, bramy Starego Miasta, zabudowania dzielnic Kalinowszczyzna i Tatary. Gumowski konstruował plansze według przyjętego schematu kompozycyjnego, lokując centralnie widok budowli i uzupełniając go niekiedy o rzut przyziemia. Wśród litografii przedstawiających dzielnicę żydowską znajduje się plansza o tytule Lublin, na której Gumowski przedstawił domy przy ulicy Zamkowej – jednej z najstarszych i najbardziej malowniczych ulic Podzamcza. Zilustrowane przez artystę zabudowania były położone w nieparzystej części ulicy, niemal naprzeciw fasady zamku. Murowane domy ulicy Zamkowej, podobnie jak sąsiedniej Szerokiej, miały podwójny adres i numerację, ponieważ kamienice przy obu ulicach łączyły się tyłami, umożliwiając przejście z jednej ulicy na drugą. Gumowski uchwycił wyróżniające Zamkową barwne elewacje i charakterystyczne schodkowe szczyty kamienic, które rozdzielał porośnięty roślinnością mur, skrywający niewielkie podwórko.

Anna Hałata