Domy na ul. Szerokiej w Lublinie

Jan Kanty Gumowski (1883–1946) studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Już podczas studiów pracował w Muzeum Narodowym w Krakowie przy inwentaryzacji zabytków. Umiejętność precyzyjnego oddawania wyglądu budowli i uroku krajobrazów ziem polskich zaowocowała wydaniem ośmiu tek graficznych poświęconych zabytkom architektury i budownictwa drewnianego, przydrożnym krzyżom i kapliczkom, które obok podejścia rekonstrukcyjnego charakteryzuje techniczna doskonałość. W 1914 roku Gumowski wstąpił do Legionów Polskich i dzięki tworzonym z dużym wyczuciem portretom legionistów i widokom miejsc bitewnych wkrótce stał się rysownikiem I Brygady. Równocześnie gromadził materiały do rozpoczętych przed wojną tek. Jedną z wcześniejszych poświęcił Lublinowi, gdzie przyjeżdżał kilkakrotnie w ciągu 1916 roku. Po raz pierwszy dotarł tu we wrześniu, z Chełma, na rekonwalescencję po przebytej dezynterii. Kolejne pobyty artysty w mieście przeciągnęły się aż do 1917 roku. Prawdopodobnie wówczas powstały rysunki i akwarele dokumentujące zabytki Lublina, na podstawie których stworzył cykl piętnastu litografii zamieszczonych w tece Lublin. Motywy architektury polskiej Jana Gumowskiego zeszyt 3, wydanej w 1918 roku w Krakowie. Na wielobarwnych lub czarno-białych kartach zobrazował przede wszystkim budowle dzielnicy żydowskiej na Podzamczu, bramy Starego Miasta, zabudowania dzielnic Kalinowszczyzna i Tatary. Gumowski konstruował plansze według przyjętego schematu kompozycyjnego, lokując centralnie widok wyodrębnionej budowli i uzupełniając go niekiedy o rzut przyziemia. Jedną z barwnych kart poświęcił kamienicom zlokalizowanym przy ulicy Szerokiej (w miejscu obecnego placu Zamkowego), która stanowiła centrum dzielnicy żydowskiej na Podzamczu. W przyziemiach wysokich, dwu- i trzypiętrowych kamienic swoje sklepy i lokale mieli żydowscy kupcy i rzemieślnicy, znajdowały się tu również synagogi i domy modlitwy. Zabudowania widoczne na litografii Gumowskiego były zlokalizowane po nieparzystej stronie ulicy, pod numerami 13, 11 i 9. Najokazalszą, czterokondygnacyjną kamienicę wieńczył trójkątny, ozdobiony spływami wolutowymi szczyt, do którego nawiązuje architektura wzniesionych w 1954 roku kamienic placu Zamkowego, nazywanego lubelskim Mariensztatem.

Anna Hałata