Palais de Marynki vu de l'ile

Litografia przedstawia fragment parku w Puławach. Okalający siedzibę romantyczny ogród w stylu angielskim był dziełem księżnej Izabeli Czartoryskiej. Cechą ogrodu angielskiego, w odróżnieniu od symetrycznego ogrodu francuskiego, była nieregularność, wrażenie ukształtowania przez naturę. Wśród zieleni umieszczano rozmaite budowle, sztuczne ruiny, groty, obeliski. W parku puławskim, przy tak zwanej Dzikiej Promenadzie, wzniesiono klasycystyczny budynek nawiązujący formą do Petit Trianon Marii Antoniny. Ukończony w 1794 roku Pałacyk Marynki był prezentem ślubnym Izabeli i Adama Kazimierza Czartoryskich dla córki Marii, wydanej za mąż za Ludwika księcia von Württemberg-Montbéliard. Małżeństwo rozpadło się, zanim ukończono budowę, z powodu haniebnej zdrady księcia w wojnie 1792 roku. Po rozwodzie, na mocy którego odebrano jej jedynego syna, Maria udała się do Warszawy. Zajmowała się działalnością literacką, kulturalną i charytatywną. Spod jej pióra wyszła pierwsza polska powieść psychologiczno-obyczajowa Malwina, czyli domyślność serca. Dopiero co ukończony pałac w czasie insurekcji kościuszkowskiej został splądrowany przez żołnierzy rosyjskich. W następnych latach pomieszkiwali w nim goście rodziny.

Pałacyk Marynki uwiecznili między innymi Jan Piotr Norblin, Zygmunt Vogel. Litografia Cassagne’a ukazuje budowlę od strony tylnej fasady, oglądanej z wyspy, tak zwanej Kępy na Wiśle. Pośród malowniczego starodrzewu – okazałych topoli, lip, dębów, klonów – bieleje bryła dwukondygnacjowej fasady z absydą pośrodku. Pasące się na Kępie krowy przypominają o jej dawnym przeznaczeniu. Działała tu farma „holendernia”, w której rodzina Holendrów prowadziła hodowlę rasowego bydła.

Karta pochodzi z wydanego w Paryżu w 1858 roku albumu litograficznego Album des vues de l’Institut Alexandra du jardin et des environs de Novo Alexandra (Pulawy)… Autorką dwudziestu czterech rysunkowych i akwarelowych pierwowzorów była Barbara Czernof, nauczycielka rysunku w Aleksandryjskim Instytucie Wychowania Panien. Carski zakład edukacyjno-wychowawczy funkcjonował w skonfiskowanym po 1831 roku przez Rosjan majątku znajdującym się w Puławach, przemianowanych przez władze carskie na Nową Aleksandrię. W latach 50. XIX wieku artystka wykonała wiele prac ukazujących zakątki dawnej siedziby Czartoryskich i widoki okolicznych miejscowości: Parchatki, Janowca, Kazimierza.

Bożena Kasperowicz