Święty Jan Nepomucen

W wiejskich małych kościołach, przydrożnych kapliczkach (patrz: E/8062/ML, E/9247/ML) albo jako samodzielne figury, ustawione tylko na postumencie bez zadaszenia, można spotkać wiele rzeźbiarskich przedstawień świętych patronów (patrz: E/6353/ML, E/16137/ML). Należy do nich także postać św. Jana Nepomucena, popularnego w całej Polsce patrona mostów i grobli, opiekuna w czasie powodzi, orędownika tonących. Rzeźby z jego podobizną fundowano zazwyczaj do kapliczek wznoszonych nad brzegami rzek i przy płyciznach pozwalających na ich przekroczenie wpław. Zdarzały się figury na miedzach, ich zadaniem było chronienie plonów przed gradobiciem i suszą.

Kult świętego rozprzestrzenił się w Polsce na przełomie XVII i XVIII wieku. Figury zaś do dziś często są potocznie nazywane Nepomukami. Prawdopodobnie miało na to wpływ domniemane miejsce urodzenia świętego. Według przekazów była nim miejscowość Pomuk, która po połączeniu z sąsiednimi Přesanicami przyjęła nazwę Nepomuk. Jan Nepomucen (około 1350–1393) był kanonikiem w czeskiej Pradze. Funkcjonują różne wersje przyczyn jego męczeńskiej śmierci. Najbardziej znana mówi, iż podczas konfliktu pomiędzy królem Władysławem IV Luksemburskim a arcybiskupem Pragi Jan Nepomucen popadł w niełaskę, ponieważ nie chciał zdradzić królowi tajemnicy spowiedzi jego małżonki, Zofii Bawarskiej. Został uwięziony, torturowany nakłuwaniem i przypalaniem ciała, następnie zrzucony z mostu Karola do Wełtawy, w której utonął. Wobec zachowania milczenia stał się również patronem spowiedników i szczerej spowiedzi.

Rzeźby, często w zgodzie z barokową tradycją w kontrapoście, przedstawiają Świętego w stroju kapłańskim: sutannie, krótkiej białej komży, stule, z peleryną na ramionach i birecie na głowie. W prawej ręce święty trzyma krzyż, w lewej niekiedy liść palmy symbolizujący męczeństwo. W niektórych wizerunkach do ust przytyka palec w geście zachowania tajemnicy. Często wokół głowy jest umieszczona kolista aureola złożona z pięciu gwiazd. Dodatkowymi atrybutami mogą być: klucz, książka, list, kłódka, pieczęć lub most.