Mężczyzna z butelką

Franciszek Kostrzewski (1826–1911) kształcił się w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych (1844–1849) pod kierunkiem między innymi Aleksandra Kokulara, Rafała Hadziewicza, Marcina Zaleskiego i Jana Feliksa Piwarskiego. Dzięki Piwarskiemu, który wpłynął na wczesną twórczość Kostrzewskiego, rozwinął on umiejętność oddania charakterystyki postaci i analizowania pejzażu. Wspólnie z poznanymi podczas studiów artystami, między innymi Józefem Brodowskim, Wojciechem Gersonem, Juliuszem Kossakiem i Henrykiem Pillatim, założył tak zwaną Grupę Marcina Olszyńskiego, której nadano miano pierwszej cyganerii warszawskiej. Artystom skupionym wokół Olszyńskiego – warszawskiego mecenasa sztuki i fotografa, przyświecały idee patriotyczne związane z pragnieniem odnowy malarstwa polskiego, które realizowali w swoich działaniach artystycznych podczas podróży po kraju i wędrówkach po Warszawie. Wczesną twórczość Kostrzewskiego zdominowały ukazywane na tle pejzażu rozbudowane sceny rodzajowe z życia ludu, łączące zmysł kompozycyjny z trafną charakterystyką typów ludowych, co było nawiązaniem do tradycji malarstwa holenderskiego. Zaangażowanie społeczne i wrażliwość na nierówności piętnował przy pomocy języka satyry, z czasem zaczął masowo wytwarzać humorystyczne akwarele i szkice rysunkowe opatrzone zazwyczaj żartobliwym komentarzem, publikowane między innymi w: „Tygodniku Ilustrowanym”, „Kłosach”, „Biesiadzie Literackiej”, „Wędrowcu”, które zapewniały artyście stabilność finansową. W wydanym w 1891 roku pamiętniku wskazywał, że należy być zabawnym, tworzyć rzeczy małe, wesołe, tanie i na czasie, a w karykaturze unikać rysu krytycznego. Kostrzewski stał się kronikarzem życia codziennego stolicy, z zaangażowaniem relacjonującym bieżące wydarzenia społeczne, kulturalne i obyczajowe, piętnującym przywary grup społecznych. W akwareli, będącej satyrycznym komentarzem rzeczywistości, artysta stworzył zabarwiony gorzką ironią wizerunek mężczyzny, którego charakteryzuje przez pryzmat zgubnego nałogu pijaństwa.

Anna Hałata