Zestaw wróżebny

Dogonowie znają wiele sposobów wróżenia, m.in. z muszelek kauri, ramienia, dłoni, pozycji, w jakiej umiera zwierzę ofiarne, ze snów i śladów lisa. Jedną ze starszych metod, występującą w całej Afryce Zachodniej, jest sztuka wróżenia zwana wanu. Wróżbiarz, aby uzyskać odpowiedź na pytanie, zwraca się do przodków oraz najważniejszych bytów w religii Dogonów – Nommo. Są to cztery pary bliźniąt stworzone jako pierwsze istoty, tuż po Ziemi, Niebie i wodzie przez Ammę – boga-stwórcę, uważane również za bóstwa wody. Podczas seansu wróżbita używa muszelek kauri, mokrych kamyków oraz małych figurek. Według mitologii dogońskiej drewniane rzeźby wróżebne są symbolem figurek, które Andumbulu i Yeban – bóstwa gnomiczne, którym powierza się problemy osobiste i rodzinne – podawali sobie w czasach mitycznych. Wróżbiarz bierze kauri lub kamyki do prawej dłoni i opuszcza je na lewą lub też rzuca na ziemię, obserwując układ jaki utworzyły. Ten sposób wróżenia często stosowany jest dla określenia nanie – wcielenia dziecka. Dogonowie wierzą, że każdy człowiek jest wcieleniem swojego przodka, z tym rozróżnieniem, że kobiety są nanie przodków żeńskich, a mężczyźni przodków męskich. Zmarły przodek sam typuje swoje przyszłe wcielenie dotykając brzucha ciężarnej kobiety. Bywa, że przodek przyśni się przyszłej matce, która już wie, po kim jej dziecko odziedziczy nanie. W przypadku, gdy rodzice nie wiedzą czyim wcieleniem będzie ich dziecko, udają się do wróżbity, który za pomocą wanu lub wróżby ze śladów lisa przekazuje im wiadomość, którego przodka ich dziecko jest wcieleniem. Gdy ojciec dziecka dowiaduje się, że jest ono wcieleniem jego zmarłego ojca wypowiada następujące słowa: mu ba todo nana, co oznacza – narodził się zastępujący mojego ojca.

Katarzyna Findlik-Gawron